Bir başkadır Kooperatifçilik!

Prof. Dr. Ayhan ÇIKIN Kooperatifçilik, bir başka girişimcilik biçimidir. Kooperatifler yerel olduğu kadar, küresel düzeyde de işlemler gerçekleştirebilirler. Kooperatifçilik, ekonominin merkezine insanı yerleştirmeyi gerçek anlamda isteyen bir “sivilleşme olgusu”dur. Kooperatif girişimlerin, bugünün sorunlarına karşı savunularını yükseltmek için  önemli kozları vardır: Toplumsal bağlılığı (kohezyon) en iyi gerçekleştirebilecek kuruluşturlar. Zira kooperatifler, üyelerinin enformasyonu ve kültürel ihtiyaçları dahil, onların gereksinimlerini tatmin etme ve onların sosyal ve ekonomik faaliyetlerinin gelişmesine katkıda bulunma özelliğine sahiptirler; İş ve istihdam yaratmada ve çalışanların kendi girişiminin yaşamını iyileştirme ve satın alma güçlerini geliştirmeyi toplu olarak sağlarlar; Halkın beklentilerini yanıtlamada ve sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirmede kapitalist işletmelere göre önemli üstünlükleri vardır. Kooperatiflerin bu özelliklerini on başlık altında özetlemek mümkündür: 1.Kooperatifler uluslararası düzeyde tanınmış bir girişim biçimidir. Kooperatif düşüncesi ve uygulamaları, insanlığın gelişmesine katkıda bulunan bir değerler dengesi sistemidir. Kooperatifler, faaliyet alanları içinde olan yörelerde üretimin sürekliliğini, yerel istihdamı ve becerileri korumayı ve uluslararası ticaret içinde ağırlığını koymak için organize olabilmektedirler. 2.Kooperatifler, yeri doldurulamayacak ekonomik aktörlerdir. Dünya ölçeğinde 2,6 milyon kooperatif, 1 milyar üye ve 250 milyon istihdam olduğu ortaya konulmuştur. Kooperatifler, G20 ülkelerinde tüm istihdamın % 12’sini temsil etmekte ve yıllık geliri 3 000 milyar US dolarına ulaşmış bulunmaktadır. 3.Kooperatifler, bölgelerinin önemli istihdam yaratıcısıdırlar. Gelişmiş ülkelerin çoğunda kooperatifler bölgelerinin başlıca istihdam yaratıcıları durumundadır. Onlar bölgelerinde sürekliliğin ve sağlamlığın başlıca aktörleridir. Bugün Batı Avrupa’da, köyün “Coop” mağazası, ekseriye sosyal yaşamın tek yeri  durumundadır. Kooperatifler, aynı zamanda, mağazalarda varlığını sürdürmeyi sağlayan anlaşmalar yoluyla, yerel üretimi desteklemektedirler. 4.Tüm mesleklerde kooperatifler istihdam yaratırlar. Bireysel girişim kooperatifleri, bireysel  işletmeleri bir marka ve satın alma merkezleri etrafında toplayarak onların her yönüyle bağımsız KOBİ’ler durumuna gelmelerini sağlarlar. İşletmesinin önüne adını koyarak, stratejik tercihlere katılarak, seçme özgürlüğünü kullanarak hep birlikte başarmak, birlikte çalışmak, kooperatif girişimlerin temel işlevidir. 5.Kooperatifler, ücretli aksiyonerlik; satınalma gücünün gelişmesi ve ücretli katılımın başarısına uygundurlar. Gelişmiş ülkelerde, özellikle Fransa’da SCOPlar (sociétés coopératives de production), katılımcılık bakımından önemli bir kooperatif ağını teşkil ederler. En az 50 işçi çalıştıran Fransız KOBİ’lerinin  % 1’inde katılımcılığın gerçekleşmesine karşın, SCOP’larda bu oran % 98’i bulur. 6.Kooperatifler, pazar fiyatlarının aktörleridir. Serbest piyasada, fiyat tespiti, mübadelenin temel eylemidir. Tüketici kooperatifleri, üyelerinin düzenli denetimi altında fiyatları belirleme sürecini tespit ederler. Uygulamaları saydamdır. Onlar,  bir tanık sektörü (fiyatlar, üretim ve pazarlama uygulamaları) durumundadırlar. 7.Kooperatifler,sürdürülebilir kalkınmanın aktörleridir. Kooperatifler, “tarımsal ve endüstriyel devrimler gibi, ekolojik devrim, yeni faaliyetlerin,  sosyal ve ekonomik amaçlı bir yeniliğin ve, nihayetinde, beşeri koşulların iyileştirilmelerinin taşıyıcılarıdır.” 8.Kooperatif girişimler, yerel olduğu kadar küresel de olurlar. Kooperatifler, tarım-gıdada, büyümede, sürdürülebilir kalkınmada, bölgesel/ulusal bütünleşmede, kısacası toplumun genel kalkınmasının savunularında, ekonominin merkezine oturtulabilecek kuruluşlardır. 9.Kooperatifler, toplumsal beklentilere cevap verirler. “Kooperatifin yöreselliği, zaman içinde, verili bir bölgeye ve toprağa bağlı olarak,  kendisine doğrudan bir kimlik verir. Orijin bölge bakımından yakınlaşma ve sorumluluk -piyasalar ve kazanımlar küresel olabilirse- üyelerinin sadakati kuvvetlenir.” 10.Kamu tartışmalarında ekonomik güç, kooperatif lehine güçlenmiştir. “Kooperatif dünyası, kamu tartışmalarında daha fazla yer almayı sürdürüyor. Karşılıklı yardımlaşma, özünde piyasa ekonomisine bir alternatif değil, piyasadaki mevcut bölüşüm kurallarını yeniden düzenleyerek piyasayı düzenlemenin farklı bir biçimidir. Bunun en tipik başarılı örneklerini tarım kooperatiflerinin başarılarında görmek mümkündür. Ayrıca finans kooperatifçiliğinde de benzer gelişmeler gözlemlenmektedir. 2008’de yadsınamaz şekilde ekonomiyi sarsan “küresel kriz”den bu yana kooperatiflerle ilgili tartışmalar küresel bir düzeye taşınmıştır. 2009’da BMÖ, 2012 yılını “Uluslararası Kooperatifler Yılı (UKY)” olarak kutlanmasını programa aldı. Kutlamanın ana teması “Kooperatif işletmeler daha güzel bir dünya kurar” olarak belirlendi. 2012’de ilk kez  “1. Uluslararası Kooperatifler Zirvesi” toplandı. Bu zirvede, kooperatifçilik uygulamaları yanında  kooperatif işletmelerin ekonomi teorisi açısından da durum tartışıldı. Zirve12’nin sonuçları BMÖ Genel Kurulu’na taşındı. “2. Uluslararası Kooperatifler Zirvesi” 2014’de yapıldı. “3. Uluslararası Kooperatifler Zirvesi” 11-13 Ekim 2016’da yine Kanada- Québec’te gerçekleştirilecek.