Av. Ezgi EFENDİOĞLU

HUKUK KÖŞESİ / Av. Ezgi EFENDİOĞLU ÇİÇEK / [email protected]

Ticaretle uğraşan kişilerin ticari hayatlarında en sık kullanmış oldukları ödeme aracı olan çek, kimi zaman bankaların kimi zaman ise kişilerin özensiz davranışları neticesinde karşılıksız çıkmakta ve bu durum ticari hayatı da ne yazık ki olumsuz etkilemektedir.

Çek hamili, çekin karşılıksız çıktığı durumlarda çeki keşide edenlere ve varsa tüm cirantalara karşı alacağını tahsil yoluna gidebilir. Uygulamada karşılıksız çekin tahsili amacıyla girişilen icra takiplerinde veya alacak davalarında çoğu zaman keşideci veya cirantalara ulaşılamamakta, geçerli bir adres olmadığından tebligat yapılamamaktadır. Bu nedenle çekin karşılıksız çıkmasından ötürü zarara uğrayan taraf (çek hamili) zararını tazmin edecek bir muhatap bulamamakla karşı karşıya kalmaktadır.

Çek hamili basiretli bir tacir gibi davranarak, çeki kabul etmeden önce kendisinden beklenen özeni göstermek ve çekin keşidecisiyle ilgili yeterli araştırmayı yapmakla sorumludur. Aynı sorumluluk muhatap bankaya da yüklenmiştir. Buna göre bankalar, çek hesabı açmak amacıyla kendilerine verilen görev ve yükümlülükleri yerine getirirken, çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklılık ve engel durumu bulunup bulunmadığını, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca, bankalara yapılan duyurular çerçevesinde her birinin kendi nezdinde oluşturduğu kayıtlardan araştırmak suretiyle bu kişinin ekonomik ve sosyal durumu gibi hususların belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterirler. Bankaların bu şekilde bir yükümlülüklerinin bulunması çeke güven ortamının yaygınlaştırılmasını ve kamu güveninin sağlanmasını kolaylaştırmaktadır.

Nitekim Yargıtay’ın da 25.12.2014 tarihli, 2012/227 E. ve 2014/1184 sayılı kararında, “bankanın çek karnesi verirken sosyal ve ekonomik durumunun araştırmasını yapmalı ve gerekli basiret ve itinayı göstermesi gerektiğini, aksi halde davacı çek hamilinin uğramış olduğu zarardan bankanın da sorumlu tutulacağının” altını çizmiştir.

Zarara uğrayan çek hamilinin bankadan zararının tazminini talep edebilmesi için öncelikle çekin keşidecisine ve cirantalara karşı hukuki süreç başlatması gerekmektedir. Başlatılan icra takibi veya açılan alacak davası neticesinde bir sonuç alınamazsa çek hamilinin zarara uğradığı ispatlanmış olur ve bu sayede muhatap bankadan zararının tazmin edilmesini isteyebilir.

Özetle, dava açma hakkının kullanılabilmesi için yasal yolların tüketilmesi şarttır.

Yargıtay’ın, karşılıksız çek nedeniyle çek hamilinin zararından sorumlu tutulmasına ilişkin vermiş olduğu karar ile bankalar, yalnızca çek yaprağı bedeli ödemenin yanı sıra çekin asıl tutarı oranında da sorumlu tutulmuştur.