Diyetisyen Bakışı ... / Elif AKTAŞ / Diyetisyen

‘Sağlıklı Beslenme’ nedir?

İnsan; büyümesi ve gelişmesi, sağlığını koruması, yaşamsal fonksiyonlarını geliştirmesi ve yaşamını devam ettirmesi için beslenmek zorundadır. Beslenmedeki amaç; kişinin yaşına, cinsiyetine, sosyal yaşamına ve içinde bulunduğu özel koşullara (gebelik, emziklilik, yaşlılık, çocukluk, hastalık vb.) göre enerji ve besin öğelerinin her birini yeterli miktarlarda alabilmek ve bunların kaynağı olan besinleri, besleyici değerini kaybetmeden ve sağlığı bozucu duruma getirmeden işleyip tüketebilmektir.

Yeterli ve dengeli beslenme, açlık duygusunun bastırılması demek değildir. İnsan yaşamı için, 50’ye yakın besin öğesine (demir, kalsiyum, magnezyum, A, C vitaminleri vb.) gereksinim vardır. İnsanın, sağlıklı büyüme ve gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için bu öğelerin her birinden günlük olarak belirlenen miktarlarda alması gerekmektedir. Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında veya gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişme engellenir, sağlık bozulur.

Peki biz sağlığımız için şart olan bu besin öğelerini gerekli miktarlarda alıp almadığımızı nasıl bilebiliriz?… Bunun en basit yolu dört temel besin grubunu öğrenmekten ve öğünlerimizde bu dört gruba da yer verip, beslenmede çeşitliliği sağlamaktan geçer.

Besleyici değerleri açısından besinler dört temel grupta toplanır:

1) Süt ve Süt Ürünleri (süt, yoğurt, peynir, ayran, kefir vb.),

2) Et ve Et Ürünleri, Tavuk, Balık, Kuru Baklagiller (mercimek, kuru fasulye, nohut vb.), Yumurta, Yağlı Tohumlar (ceviz, badem, fındık vb.),

3) Taze Sebze ve Meyveler,

4) Tahıllar ve Tahıllardan Yapılan Ürünler (ekmek, bulgur, makarna, pirinç, çavdar vb).

Yeterli ve dengeli beslenebilmek için bu dört besin grubundan her öğünde belirli miktarlarda tüketmek, besinleri gereksinimimiz ölçüsünde almak ve mümkün olduğunca doğal beslenmek gereklidir.

Besin öğeleri, vücudun gereksinim düzeyinde alınamazsa “yetersiz beslenme” oluşur. İnsan, gereğinden çok yerse, bu besin öğelerini gerekenden çok miktarda alır. Çok alınan bu öğeler vücutta yağ olarak biriktiğinden zararlıdır. Bu durum da “dengesiz beslenme” olarak tanımlanır ve çağımızın en önemli sorunlarından biri olan obeziteye (şişmanlığa) neden olur. Yetersiz ve dengesiz beslenme, birçok hastalığın (beriberi, raşitizm, marasmus, anemi) doğrudan sebebi olduğu gibi, diğer birçok hastalığın da (kızamık, ishal, çeşitli enfeksiyonlar vb.) vücuda kolay yerleşmesine ve ağır geçirilmesine sebep olur. Zihnen ve bedenen gelişimi yavaşlatır, yorgun, isteksiz ve hasta bireyler yetişmesine yol açar.

Peki beslenmede genel olarak nelere dikkat etmeliyiz?

- Mevsiminde, farklı çeşitlerde ve renklerde sebze ve meyveleri her gün tüketmeliyiz.

- Günde en az 1,5-2 litre su içmeliyiz.

- Taze sıkılmış bile olsa meyve suları çok fazla şeker ve enerji içerdiği için meyve suyu yerine meyve yemeyi tercih etmeye özen göstermeliyiz.

- Gazlı, şekerli, tatlandırıcı içerikli içecekleri satın almamalı, içecek tercihlerimizi süt ve ayrandan yana yapmalıyız.

- Hiçbir besleyici değeri olmayan paketli kekler, bisküviler, cipsler, gofretler yerine incir, hurma, kayısı gibi kuru meyve ve badem, fındık, ceviz gibi kuru yemişleri beslenmemize eklemeliyiz.

- Vücudumuzun şeker ihtiyacını meyvelerden doğal yolla karşılayıp, ek olarak şekerli besin ve içecek tüketiminden kaçınmalıyız.

- Beyaz ekmek yerine, tam tahıllı ekmeklere; pirinç yerine, bulgura ağırlık vermeliyiz.

- Besinleri yağda kızartmak yerine, fırın, ızgara ve buğulama gibi pişirme tekniklerini kullanmalıyız.

- Kahvaltı başta olmak üzere, 3 temel öğünümüzü atlamamalı, gerekli duyuluyorsa bunların yanında meyve, süt, yoğurt, kuru yemişler vb. ile 2 veya 3 ara öğün yapmalıyız.

- Alışverişlerimizde yerel pazarları tercih ederek mümkün olan en doğal, taze ve sağlıklı ürünleri satın almalıyız.

- Vücudumuzun enerji ve hormonal dengesini sağlaması açısından uyku düzenimize dikkat etmeliyiz.

- Yürüyüş vb. basit, her yerde ve koşulda sürdürebileceğimiz aktiviteleri düzenli hale getirerek, sağlığımızı korumalı, geliştirmeliyiz.

Herkese sağlık, mutluluk, huzur dolu günler dilerim…

(3S Diyet ve Beslenme Danışmanlığı / www.3sdiyet.com)