Reşat UYGUN

Atık yönetiminde sistem yaklaşımı, katı atıkların sadece insan çevresinden uzaklaştırılmasını değil; çevre ve insan sağlığının korunarak geliştirilmesiyle birlikte ekonomik kalkınmanın sağlanmasına da olumlu katkılar sağlar. Atık yönetiminde genel ilke; atıkların kaynağında azaltılması, kaçınılmaz olarak çıkan atıkların da mümkün olan en yüksek oranda geri kazanılarak, yeniden kullanılması esasına dayanır.

TUİK verilerine göre belediyeler 2019’da çevre koruma hizmetleri için harcanan 84,4 milyar TL’nin yüzde 46,3 ile en önemli bölümü atık yönetimi hizmetlerine harcanmıştır ve katı atıkların yaklaşık yüzde 85’i geri kazanılamadan bertaraf edilmiştir. Yani başka bir deyişle hiçbir işlem görmeden gömülmüştür.

Atık Yönetim Sistemi(AYS) ve finansal modelleri optimize edemediğimiz bir senaryoda, önümüzdeki 15 yıl sonunda yaklaşık olarak; 85 Milyar Dolar harcayarak, 240 Milyon ton biyobozunur atığı,(evsel, peyzaj, budama atıkları v.b) bu atıklarla kontamine (bulaşmış) olarak değerini kaybetmiş ambalaj atıkları ile birlikte toprağa gömülecek.

Bu süreçte;
Depolama tesislerindeki sızıntı suları yeraltı sularını kirletecek, bu atıklardan kompost üretip, organik gübre elde ederek büyük bir ekonomik değer elde etmek mümkünken; Üretmediğimiz için tarım alanlarında daha çok su ve suni gübre kullanımı artarak devam edecek ve insanların sağlıklı gıdaya erişimi bir başka bahara kalacak gibi görünüyor.

Sadece bu kadar mı?
Hayvansal ve bitkisel atıklardan Biyogaz üreterek hem enerji hem de gübre elde etmek varken, bu işlere kafa yormadığımız için daha çok fosil yakıt kullanmaya devam edeceğiz. Gezegenimize yapılmakta olan olumsuz saldırılara dolaylı destek vermiş olmaya devam edeceğiz. 

Hayvan yemi üretmek mümkünken, bunu yapmadığımız için gıda krizi derinleşerek devam edecek.
Bu yapılabilmesi çok mümkün olan işler yapılmadığı için daha çok sera gazı salınacak.
Bu atıkları biriktirme ve toplamada kullanılan konteyner ve araçların korozyon sebebiyle oluşan hasarlarını gidermek için geri dönüşü olmayan kaynaklar harcanıyor. Ve bu verimsiz atık yönetimleri yüzden yüksek katı atık bedelleri ödemeye mahkûm olmaya devam edeceğiz.

Oysa biliyoruz ki her atık çöp değildir. Çöpten kurtulmak yerine çöpe bağlanarak geleceğimizi yeniden inşa etmemiz için hiçbir sebebimiz yok.

Bir düşünelim 85 Milyar Dolar harcamak yerine; katı atıkların sürdürülebilir yönetimi ile önlenecek giderler ve geri kazanılan maddelerin değeri birleşince ortaya çıkacak kaynak ile neler yapabiliriz... Bunu düşünmek de hesaplamakta yönetenlerimizin ve karar vericilerimizin ödevi olsun.

Naçizane bir önerimin değerlendirilmesini dilerim.

Atık yönetimi mevzuatında Belediyelere yönetmeliklerle verilen çok fazla görevler vardır. Bu görevlerin yerine getirilmesinin ‘temizlik işleri müdürlükleri’ görev tanımı ile yönetilmesi mümkün değildir. Bu müdürlüklerin yerine “Atık Yönetimi Müdürlükleri” kursunlar. Rastgele Atılan çöpleri toplayıp taşımaktan vazgeçip etkin bir atık yönetimi, geri dönüşüm, geri kazanım ve bertaraf sistemi kurarak maliyetlerini düşürüp şikâyetlere konu olan Katı atık bedellerini makul seviyelere getirebileceklerdir.