TES-İŞ’TEN SANTRALLER İÇİN AKP VE CHP MUĞLA İL BAŞKANLIKLARINA RAPOR..

TES-İş Yatağan Şube Yönetimi, geçtiğimiz günlerde AKP ve CHP Muğla İl Başkanlıklarını ziyaret ederek, bölgemizdeki termik santraller ve maden sahaları ile ilgili bir rapor sundu.

Raporu aşağıda olduğu gibi vereceğiz. Ancak okurlarımıza, raporla ilgili bir genel değerlendirmemizi de sunmak istiyoruz.

Rapor okununca görülecektir ki, raporun başında sunulan veriler, varolan durumu yansıtmaktadır. Ayrıca, bölgemizdeki üç santralin, Ege bölgesindeki enterkonnekte sistemi nasıl beslediği ve bu anlamda önemli bir işlevi yerine getirdiği de belirtilmekte, ayrıca bu santrallerde enerji üretiminin yerli kömürle yapılması nedeniyle, ithal kömür ya da doğalgazla çalışan santraller gibi dışa bağımlılığı ve döviz israfını engellediği belirtilmektedir. Bu anlamda doğru saptamalardır.

Ancak, uzun yıllar bu santrallerin ve maden sahalarının özelleştirilmesine karşı Maden-İş ve Tes-İş olarak büyük bir mücadele veren sendikalar, raporun sonraki bölümlerinde, artık devlet olmayan işverenin maden çıkarma sorunlarından bahisle, patron tezlerinin savunusunu yapar bir pozisyona düşmektedir. Bunu, üç santral ve madenlerde çalışan 4600 işçinin işsiz kalmasını engellemek ve işyerlerinin kapanmasını önlemek refleksiyle yaptıkları kuşkusuzdur. Ancak, enerji alanındaki son 20 yılda meydana gelen değişiklikler ve güneş ve rüzgar enerjisiyle elde edilen enerji miktarındaki artışlardan ve bu alternatif enerji kaynaklarının bu üç santralin yerine ikame edilebilmesi seçeneğine hiç değinmemekte, tartışmamakta, bu anlamda objektif olarak, çok büyük miktarda karbon emisyonu üreten fosil yakıtlarla enerji üretimini sürdürmek isteyen patronlarıyla aynı düzleme düşmektedir.

Bunu yaparken de, zeytin kanununun madenlerin işletilmesi noktasında ‘engel olmasından’ rahatça bahsedebilmekte, hatta ‘acele kamulaştırma’ kararlarını savunmaktadır.

Muğla gibi ülkemizin en önemli üç turizm destinasyon alanından biri olan bir ilde yaşadığımızı ve yıllardır zaten kömür madeni ile pek çok köyümüzün ve verimli arazinin de yokolduğunu düşünmeden adım atmak mümkün değildir. Üstelik, rapora göre, artık bölgemizde maden sahalarından çıkarılan kömür azalmıştır ve bu nedenle dışardan her üç santral için gerekli yıllık yaklaşık 15 milyon ton kömürün büyük kısmı, ülkemizin başka yerlerinden kamyonlarla taşınmaktadır. Artık alternatif enerji kaynakları varken, ve bunların son yıllarda hızla da geliştiği ortadayken, bunlara hiç değinmeden, kömür çıkarabilmek için sadece bir kere değil, yüzlerce yıl ürün verebilen zeytin ağacını feda edebilen, verimli tarım arazilerinin yokedilmesini kabul eden bu anlayış, asla sorunun ‘objektif’ bir şekilde irdelenmediğinin kanıtıdır ve sözkonusu rapor, bu anlamda sadece ‘ekonomist’ bir sendikacılık perspektifiyle maluldür.

Okurlarımızın raporu, bu perspektifle değerlendirmesini diliyor ve Tes-İş’in AKP ve CHP il başkanlıklarına sunduğu raporu paylaşıyoruz:

 

"Yeniköy Kemerköy ve Yatağan Termik Santrallerinin
Mevcut Durumları ve Devamlıları İçin Acil Çözüm Önerileri

1. Yıllık Elektrik Üretimi ve Enerji Tedarikindeki Payı

Yeniköy Kemerköy ve Yatağan Termik Santralleri, toplamda 1,748 MW kurulu güçle yıllık 11.7 milyar kWh elektrik üretme kapasitesine sahiptir. Bu santraller, Türkiye’nin elektrik ihtiyacının yaklaşık %2.67’sini karşılayabilmekte olup, 2.7 milyon konutun elektrik ihtiyacına denk gelmektedir.

2. Doğalgaz İthalatına ve Cari Açığa Etkisi

Bu santraller, 2.1 milyar metreküp doğalgaz ithalatını engelleyerek, 810 milyon USD cari açığa olumlu katkı sağlamaktadır. Bu, ülkenin dışa bağımlılığını azaltmakta ve enerjideki ithalat bağımlılığını ciddi şekilde düşürmektedir.

3. İstihdam ve Bölgesel Ekonomiye Katkı

• Yeniköy Kemerköy Santrali yaklaşık 3.000 kişilik doğrudan istihdam ile bölgenin en büyük işverenlerinden biridir. Yatağan Santrali de 1.670 kişiye doğrudan istihdam sağlamaktadır.
• İstihdam edilen personelin çoğunluğu, bölge halkından sağlanmakta olup, bu durum yerel yaşam standardını yükseltmekte ve sosyal refaha katkıda bulunmaktadır.
• Santraller, yalnızca doğrudan istihdam değil, aynı zamanda yan sektörlere (lojistik, tedarik, bakım ve destek hizmetleri) dolaylı istihdam imkânı sunmaktadır. Bölgedeki diğer küçük ve orta ölçekli işletmeler için önemli bir ekonomik canlanma kaynağıdır.
• Yerel ekonomiye katkısı, çalışanların gelirlerini yerel piyasada harcamaları sayesinde çarpan etkisi yaratmaktadır.
• Çalışanların aileleriyle birlikte düşünüldüğünde, bu santraller yaklaşık 20.000 kişiye dolaylı ekonomik fayda sunmaktadır.
• Bölgedeki altyapı yatırımlarını destekleyerek, sosyal ve ekonomik kalkınmaya öncülük etmektedirler.
• Santraller, enerji üretimiyle Türkiye’nin enerji arz güvenliğine katkıda bulunurken, ekonomik açıdan bölgeyi güçlü bir üretim merkezi haline getirmiştir.

4. Kömür Tedarik Sorunları ve Dışa Bağımlılık

Yeniköy Kemerköy ve Yatağan Termik Santralleri, yıllık kömür ihtiyacı yaklaşık 15.5 milyon ton kömürdür. Yeniköy Kemerköy, yaklaşık 10 milyon ton (1800 kaloriye göre), Yatağan Termik yaklaşık 5,5 milyon ton kömür tüketmektedir. Ancak, kömür tedarikinde yaşanan zorluklar ve dışarıdan kömür alma zorunluluğu, maliyetleri artırmaktadır.

• Yeniköy Kemerköy Santrali için, 2025 yılında 2.8 milyon ton dışarıdan kömür alınması gerekecek olup, bunun yıllık maliyeti yaklaşık 153 milyon USD’dir.
• Yatağan Termik Santrali, 2025 yılında dışarıdan 4 milyon ton kömür alacak olup, bunun yıllık maliyeti yaklaşık 182 milyon USD’dir.

 

5. Yasal Kısıtlamalar ve Çözüm Önerileri
   1. Arkeoloji

• Arkeolojik taramalarda tespit edilen kalıntılar, protokoller doğrultusunda “Kurtarma Kazısı” yöntemiyle korunmalı, gerektiğinde 51 sayılı Kurul Kararı gereği kayıt altına alınarak maden sahasından hızla taşınmalıdır.
• Yerinde tescil kararları, madencilik faaliyetleri ve enerji üretimini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle, karar alma süreçlerinin hızlandırılması önemlidir.
  2. Zeytin Kanunu^[I]
• Madencilik faaliyetlerine yasak: Kanun, zeytinlik sahalarda zeytin ağaçlarına zarar verecek tesislerin kurulmasını veya işletilmesini yasaklamaktadır. Bu, Yeniköy Kemerköy ve Yatağan Termik Santrallerinin zeytinliklerin bulunduğu alanlarda faaliyet göstermesini büyük ölçüde sınırlamaktadır.
• En az 3 km mesafe şartı: Zeytinlik alanların en az 3 kilometre çevresinde madencilik, enerji üretimi veya benzeri faaliyetlerin yapılmasına izin verilmemektedir. Bu şart, Santrallere ait kömür madenlerinin genişleme projelerini zorlaştırmaktadır.
  3. Acele Kamulaştırma

Acele kamulaştırma, kamu yararına yönelik projelerin hızlı bir şekilde hayata geçirilmesi için elzemdir. Kömür madeni işletmeleri açısından bu tür kararlar hem faaliyetlerin sürekliliği hem de enerji arz güvenliği için kritik bir role sahiptir. Acele kamulaştırma kararları alınmadığında ya da geciktiğinde kömür rezervlerine erişim imkânsız hale gelmekte, bu durum hem üretim kaybına sebep olmakta hem de uzun vadede enerji arzında aksamalara yol açma riski taşımaktadır. Kamu yararı kapsamında acele kamulaştırma kararlarının, daha hızlı ve etkin bir şekilde alınması madencilik faaliyetleri açısından son derece elzemdir.

1. 4. ÇED İptal Davaları

ÇED iptal davaları, kömür madeni projeleri üzerinde ciddi operasyonel, finansal ve toplumsal etkiler yaratmaktadır. Bu nedenle, süreçlerin bilimsel, hukuki ve toplumsal açıdan eksiksiz yürütülmesi, davaların önlenmesi ve projelerin sürdürülebilirliğini sağlamak için kritik önem taşır.

 

1. 5. EÜAŞ İkili Anlaşma Düzenlemeleri

Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) tarafından ikili anlaşmalar yoluyla uygulanan teşvik amaçlı taban fiyat politikası, enerji sektöründeki faaliyetlerin sürdürülebilirliği ve enerji arz güvenliği açısından stratejik bir öneme sahiptir. Taban fiyat uygulaması, kömürle çalışan termik santrallerin, elektrik fiyatlarının dip yaptığı ve dalgalı seyir izlediği düşünüldüğünde, üretim maliyetlerini karşılayabilmesi ve yatırım planlarını sürdürülebilir kılabilmesi için hayati durumdadır. Bununla birlikte, mevcut piyasa koşullarında enerji üreticileri, özellikle kömürle çalışan termik santraller, artan maliyetler ve finansal yükler nedeniyle ciddi baskı altındadır. Özetle;

• Yüksek Maliyetler: Artan kömür tedarik maliyetleri, ekipman bakımı ve çevresel yükümlülükler, enerji üreticilerinin üzerindeki mali baskıyı artırmıştır.
• Borçlanma ve Geri Ödeme Zorlukları: Bu finansal zorluklar, bankalarla yapılan kredi anlaşmalarının yeniden yapılandırılmasını zorunlu hale getirmiştir. Ancak, kredi yapılandırma süreçlerinde EÜAŞ’ın taban fiyat garantisi önemli bir güven unsuru olarak öne çıkmaktadır.
• Bankalar İçin Teminat Değeri: Taban fiyat uygulaması, enerji üreticilerinin gelirlerinin daha öngörülebilir olmasını sağlayarak bankalar nezdinde teminat değerini artıracak ve kredi yapılandırma süreçlerini kolaylaştıracaktır.

Finansal baskıların hafifletilmesi, termik santrallerin kesintisiz çalışmasını sağlayarak enerji arz güvenliğini destekleyecektir. Yerli kömür üretimi üzerindeki mali baskılar azaltıldığında, dışa bağımlılık azalacak ve enerji arzında istikrar sağlanacaktır.

Ülke Elektrik Şebekesi ve Arz Güvenliği Açısından Önemi

Yeniköy Kemerköy ve Yatağan Termik Santralleri, Türkiye'nin elektrik şebekesi açısından kritik öneme sahip tesislerdir. Bu santraller, bölgesel enerji ihtiyacını karşılamanın ötesinde, şebeke istikrarı ve enerji arz güvenliği açısından vazgeçilmez bir role sahiptir. Yerli kömürle çalışan bu santraller hem ekonomik hem de teknik açıdan enerji sektörünün temel taşlarından biridir.

• Bölgesel Elektrik İhtiyacının Karşılanması: Bu iki santral, özellikle Ege Bölgesi’nde yoğunlaşan enerji talebini karşılamada önemli bir role sahiptir. Santraller, yerel elektrik yüklerini hafifleterek bölgedeki sanayi tesislerinin, ticari işletmelerin ve hanelerin enerji ihtiyaçlarını karşılamaktadır.
• Enerji Nakil Mesafesinin Azaltılması: Elektrik üretiminin talep noktalarına yakın olması, enerji nakil kayıplarını azaltmakta ve şebeke verimliliğini artırmaktadır.
• Baz Yük Santralleri: Yeniköy Kemerköy ve Yatağan Termik Santralleri, baz yük santralleri olarak çalışmakta ve şebekeye sürekli enerji sağlamakta önemli bir görev üstlenmektedir. Bu durum, enerji arzının sürekliliğini ve güvenilirliğini desteklemektedir.
• Ani Talep Artışlarına Karşı Destek: Santraller, yüksek enerji talebi dönemlerinde ek kapasite sağlayarak şebekenin dengede kalmasına yardımcı olmaktadır.
• Frekans ve Gerilim Dengesi: Termik santraller, şebekedeki frekans ve gerilim dengesinin korunmasında hayati bir role sahiptir. Bu iki santral, Ege Bölgesi'nde şebekenin teknik istikrarını sağlamada kritik bir yedekleme görevi görür.
• Yerli Kaynak Kullanımı: Her iki santral, yerli kömürle çalıştığı için ithal kaynaklara olan bağımlılığı azaltmaktadır. Bu durum, enerji arz güvenliği ve enerji maliyetlerinin yönetimi açısından stratejik bir avantaj sunar.
• Enerji Krizlerine Karşı Güvence: Yerli kömürle çalışan santraller, uluslararası enerji krizlerinde doğal gaz ve ithal kömürde yaşanabilecek kesintilere karşı alternatif bir enerji kaynağı sağlamaktadır.
• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarıyla Uyumluluk: Güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının dalgalı üretimi nedeniyle şebekede istikrar sağlamak için termik santrallerin esnek çalışma kapasitelerine ihtiyaç duyulmaktadır.
• Arz-Talep Dengesi: Ülke genelindeki arz-talep dengesini destekleyerek, Türkiye'nin enerji şebekesinin istikrarına katkıda bulunmaktadırlar.

  Fatih ERÇELİK

TES-İŞ Sendikası Yatağan Şube Bşk.

 TÜRK-İŞ Muğla İl Temsilcisi"