Sabahattin Ali Belgeseli’nin yönetmeni Ege’de

"Bütün kavgamızda kendimiz için hiçbir şey istemedik. Yalnız ve yalnız, bu yurdun bütün yükünü omuzlarda taşıyan milyonlarca insanın derdine derman olacak yolları araştırmak istedik" diyen bir şair ve yazar Sabahattin Ali… Cezaevleri, 42 yaşında şüpheli ölümü, bestelenen şiirleri  ve son yıllarda “Kürk Mantolu Madonna” romanıyla gündeme geldi. Ali’nin yaşamını konu edinen film olarak, 2018’de gösterime giren Nebil Özgentürk'ün yönettiği  Sahabattin Ali belgeseli “Kayıp Kemiklerin İzinde” biliniyor. Oysa, bu filmden yaklaşık 5 yıl önce Metin Avdaç’ın çektiği “Sabah Yıldızı” adlı bir belgesel var.

Fotoğraf sanatçısı İsa Çelik ile İstanbul’a yaptığı bir yolculuk sırasında edebiyat ve sinema üzerine konuşurken Sabahattin Ali belgeselini çekme kararı aldığını anlatan Metin Avdaç, ”45. gün diyebilirim, Kırklareli’nde Sabahattin Ali anmasında motor dedik belgeselimize. Kızı Filiz Ali’ye samimiyetimi, güvenimi verdim; başaracağıma inandı ve izin verdi çekime. Yoksa belgesel olmazdı. İki yılda büyük uğraşlarla, tüm zorluklara rağmen belgeseli çektik. Hepimiz için onurdur Sabahattin Ali belgeseline imza atmak. Duyuldukça izleyici talepleri oluyor. Böyle bir eseri topluma kazandırmak, dünyanın en büyük zenginliği” diyor. 116 dakikalık belgeselde, Sabahattin Ali hakkında merak edilen hemen her şeyin bulunduğunu belirten Avdaç, Almanya, Bulgaristan, Danimarka, İsveç gibi ülkelerde gösterilen belgeseli, ulaşabildiği her yerde; köy, kasaba, şehir ve ülkede göstermek, Sabahattin Ali’yi anlatmak istediğini dile getiriyor.

Belgesel konusu

Adı, Sabahattin Ali’ye çocukluğunda takılan, “Sabah Yıldızı” lakabından esinlenilerek konulan, belgeselin tanıtım sitesinde şöyle deniliyor:

Edebiyatçı kişiliği ile bilinen Sabahattin Ali yaşam mücadelesi ile bu ülkenin aydınlık geleceğine değer katmış biridir. Buna karşılık yaşarken de, ölümünün ardından da yazdıklarını halkıyla buluşturması hep engellenmiştir. Bugün, eserlerinin tamamı basılmış ve kitapçılarda kolayca bulunur olmasına ve çok sayıdaki şiiri bestelenmiş ve tanınan müzisyenler tarafından seslendirilmesine rağmen toplum tarafından yeterince tanınmıyor. Sabahattin Ali cinayeti çözülmüş olsaydı, acaba TBMM resmi kayıtlarında 17.000 faili meçhul cinayet dosyası olur muydu! Her Cumartesi “Cumartesi Anneleri” galatasaray lisesi önünde toplanır mıydı? Sabahattin Ali’nin ölümünün ardındaki gizemi çözmek değilse de olası sebep ve sonuçlarını sorgulamak, sorgulatmaktır...

Filmin künyesi:

SİNEMANUS tarafından yapılan filmin yapımcısı ve yönetmeni Metin Avdaç. Öykü de Aslı Avcu ve Metin Avdaç’ın. Kurgusu Thamos Balkenhol tarafından yapılmış. Kameramanları;  Dilek Çolak, Metin Avdaç, Gülsün Sarıoğlu İlkinönü. Berlin ekibinde Ali Pekel yer alıyor. Ses teknisyeni Wolfgang Beck,  Işık Teknisyeni ise Beykan Baloğlu. Sabahattin Ali şarkıları Sadık Gürbüz, Ahmet Kaya, Kerem Güney tarafından yorumlanmış. Filmin özgün müziği Duygu Demir’e ait.  Ses Miksajını Andreas Zöllner yapmış. Set fotoğraflarını çekenler; Duygu Gürcan ve Eray İlkinönü.

Oyuncular: “Sabahttin ALİ” (Mektup), Erkan KIRIN “Ayşe Sıtkı”, Emine KOLİVAR “Maria Puder”, Eva Maria BALKENHOL “Raif”, Noah HUNTER “Ali Ertekin”, Mehmet ŞEKER “Sabahattin ALİ” (Kaçış),  Volkan Muzaffer SARUÖZ

Filme yönelik eleştiriler

Atilla Dorsay, filme ilişkin yazısında şunları kaleme almış: “2012 yılında çekilmiş bu belgesel, beş yıl sonra yeniden gösterime çıkıyor. O zaman görmediği ilgiyi belki bulmak umuduyla... Edebiyat tarihimizde muhalif yazar karakterinin önde gelen örneklerinden olan Ali, aslında pekala dramatik bir filme de konu olabilir. Ama bu belgesel de fena değil... Filmin ortaya çıkardığı en önemli şeylerden biri, yıllardır süregelen faili meçhul cinayetler olayı. Sabahattin Ali bunun ilk önemli kurbanlarından... Ardından kimler gelmiyor ki...Abdi İpekçi’den Uğur Mumcu’ya, Ahmet Taner Kışlalı’dan Bahriye Üçok’a, Musa Anter’den Kemal Türkler’e, Nihat Erim’den Adnan Kahveci’ye, Eşref Bitlis’ten Doğan Öz’e, Onat Kutlar’dan Muhsin Yazıcıoğlu’na, Gaffar Okan’dan Hırant Dink’e...

Filmin tanıklarından Zülfü Livaneli’nin ağzından, bu bitmeyen kin cinayetlerinin toplam 17 bine ulaştığı belirtiliyor. Çağdaş bir devlet için ne büyük ayıp!...

Kaya Özkaracalar da filmde Hıfzı Topuz, Zahit Atam, Altan Öymen, Korkut Boratav gibi isimlerin Sabahattin Ali’nin önemini çeşitli açılardan değerlendirdiğini kaydederek; “ bu değerlendirmeler içinde özellikle Atam’ın, Sabahattin Ali’nin de içinde bulunduğu 1940’lar kuşağı toplumcu edebiyatçıların eserlerinin Türkiye’de o dönemde sosyalist damarın oluşmasındaki katkısına yaptığı vurgu önemli… Sabah Yıldızı’nın en etkileyici bölümlerinden biri ise Filiz Ali’nin, Cumartesi Anneleri’nin oturma eylemlerinden birine babasının fotoğrafıyla katılışına dair görüntüler. Sabah Yıldızı böylece geçmişteki acıları gündeme getirmeyi ‘tarihle yüzleşelim’  yüzeyselliğinin ötesinde iktidarların sicili bağlamında geçmiş ile bugün arasında bir köprü kurma işlevine büründürmüş oluyor” diyor.

Yönetmen Metin Avdaç hakkında…

Aslında işçi olan Avdaç, 1962 Batman doğumlu.  İlk, orta ve lise eğitimini Batman’da tamamladı. 1998’de İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği’nde (İFSAK) fotoğraf eğitimi aldı. Bir yıl sonra İFSAK’a üye oldu. 2006 yılında ilk belgesel filmi Torakçılar’ı çekti. Ardından Kara Altından Altın Mikrofona (2009), Siyah Beyaz ve Çok Renkli (2010) belgesellerinde yönetmen, Ölüm Elbisesi Kumalık (2009), Yılkı Atları (2010) belgesellerinde de kameraman ve görüntü yönetmeni olarak yer aldı. Son olarak Sabah Yıldızı: Sabahattin Ali (2012) ve Yüksek Gerilim Cambazları (2015) belgesel filmlerinin yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlendi.