Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusu ‘Lozan’ın dünü bugünü…

Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. Dönem İstanbul ve 23. Dönem Bursa Milletvekili,  1995–1997 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı, 1997—2002 yılları arasında Türkiye’nin NATO Daimi Temsilcisi görevlerinde bulunan diplomat-siyaset adamı Onur Öymen, yaklaşık 1,5 saat süren konferansta, 96 yıl önce imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın tarihsel yolculuğunu aktardı.

Atatürkçü Düşünce Derneği Milas Şubesi’nin davetlisi olarak ilçemize gelen Onur Öymen; Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı İmparatorluğu’nun durumu, Avrupalıların Osmanlı’ya bakışı ve akabinde çok başarılı olunmasına rağmen yenik sayıldığımız Birinci Dünya Savaşı sonrası TBMM ile İtilaf Devletleri arasında imzalan Lozan Barış Antlaşması'nın 96. Yıldönümü’nde, Milas’ta bir konferans verdi.

Az sayıda Milaslının katıldığı konferans, saygı duruşu ve İstiklal Marşımızın okunmasıyla başladı. Etkinliğin açılış konuşmasında katılımcılara ‘hoş geldiniz’ diyen ADD Milas Şube Başkanı Gülçin Erşen, biyografisini aktardıktan sonra sözü Onur Öymen’e bıraktı.

Milas Belediye Başkanı Muhammet Tokat, Belediye Meclis Üyeleri; Cemil Zeybek, Murat Yazar, Halil Mutlu, Cüneyt İlter, Dr. Mehmet Tiryaki, eski ADD şube başkanları ve ADD ilçe yönetim kurulu üyelerinin katıldığı konferansta Onur Öymen, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan kentinde imzalanan antlaşma ile Türkiye’nin, Sevr Antlaşması ile birlikte kendisinden alınan hakları ve toprakları geri kazandığına vurgu yaptı.

Öymen; “Aynı zamanda sınırlarımızın resmi olarak belirlenmesi de bu antlaşma ile birlikte kabul edilmiştir. Bu bakımdan önemli olan Lozan Barış Antlaşması sonrası; Fransızlarla imzalanan Ankara Anlaşması’nda çizilen sınırlar kabul edilmiştir. Musul üzerinde antlaşma sağlanamadığı için, bu konuda İngiltere ve Türkiye Hükümeti kendi aralarında görüşüp anlaşmalarına karar verildi.

Türk-Yunan sınırı, Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda belirlenen şekliyle kabul edildi. Meriç Nehri’nin batısındaki Karaağaç istasyonu ve Bosnaköy, Yunanistan’ın Batı Anadolu’da yaptığı tahribata karşılık savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verilirken; Gökçeada ile Bozcaada özerk bir yönetime tabi tutulmak şartıyla Türkiye’de, diğer Ege Adaları İtalya’ya kaldı ve İtalya’nın Türk sınırına yakın adaları silahsızlandırması kararlaştırıldı.

Sevr Antlaşmasıyla Oniki Ada İtalya’ya diğer adalar Yunanistan’a bırakılmıştı. Oniki Ada ve Rodos 1945 yılında müttefiklerin eline geçti ve Nisan 1947’de resmen Yunanistan’a teslim edildi.

Kapitülasyonların tamamı kaldırıldı. Azınlıklar meselesine gelince, Lozan Barış Antlaşması’nda azınlık, Müslüman olmayanlar olarak belirlenmiştir. Tüm azınlıklar Türk uyruklu kabul edildi ve hiçbir şekilde ayrıcalık tanınmayacağı belirtildi. Batı Trakya’daki Türklerle, İstanbul’daki Rumlar dışında, Anadolu ve Doğu Trakya’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin mübadele edilmeleri kararlaştırıldı.

Boğazlar; görüşmeler boyunca üzerinde en çok tartışılan konu oldu. Sonunda geçici bir çözüm olarak askeri olmayan gemi ve uçaklar barış zamanında boğazlardan geçebilecekti. Boğazların her iki yakası askersizleştirilip, geçişi sağlamak amacıyla başkanı Türk olan uluslararası bir kurul oluşturuldu ve bu düzenlemelerin Milletler Cemiyeti’nin güvencesi altında sürdürülmesine karar verildi. Boğazlar bölgesine Türk askerlerinin girişi yasaklandı ancak bu hüküm, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile değiştirildi” diyerek, antlaşma öncesini, antlaşma sürecini ve sonrasını anlattı.

Konferansın sonunda katılımcıların sorularını da yanıtlayan Öymen’e, ADD Milas Şube Başkanı Gülçin Erşen tarafından üzerinde Atatürk resmi bulunan Çini Tabak hediye edilirken Öymen, etkinliğin sonunda basılarak yayınlanan kitaplarından bazılarını isteyenlere imzalayarak verdi.