Prof. Dr. Ayhan Çıkın

Prof. Dr. Ayhan ÇIKIN

2008’de yadsınamaz şekilde ekonomiyi sarsan “Küresel Kriz”den bu yana kooperatiflerle ilgili küresel düzeyde önemli gelişmeler gözlemleniyor. 2009’da BMÖ, 2012 yılını küresel düzeyde “Uluslararası Kooperatifler Yılı (UKY) olarak kutlanmasını programına aldı: UKY kutlamanın ana teması “Kooperatif işletmeler daha güzel bir dünya kurar” olarak belirlendi. 2012’de ilk kez “1. Dünya Kooperatifler Zirvesi” toplandı. Bu zirvede kooperatifçilik uygulamaları yanında kooperatif işletmelerin ekonomi teorisi açısından da durumu tartışıldı. Zirve12’nin sonuçları BMÖ genel kuruluna taşındı. “İkinci Uluslararası Kooperatif Zirvesi” 2014’te yapıldı. Üçüncü Zirve 11 – 13 Ekim 2016’da yine Québec’te gerçekleştirilecek.

Bu yazıda Zirve 2014’te yapılan etkinlikler özetlenecektir. 05-09 Ekim 2014 tarihlerinde Kanada’nın Québec eyaletinde gerçekleştirilen Zirve 2014’e 93 ülkeden 3000’den fazla katılımcıya 200 civarında konu uzmanı konferansları ile bilgilendirmiştir. Zirve’nin ana konuları, gıda güvenliği, istihdam ve sağlık ve bakım hizmetlerine erişim kooperatiflerinin gelişim sorunları olarak belirlenmiştir.

 

Tartışılmaz bir ekonomik

katkı

BMÖ tarafından ilan edilen Uluslararası Kooperatif Yılı (UKY) ve ayni yıl yapılan Uuslararası Kooperatifler Zirvesi -12’den beri bu konuda çok önemli gelişmeler yaşandı. Kooperatif hareketin temsilcileri Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birleşmiş  Milletler Örgütü (ONU), Dünya Sağlık Örgütü (OMS), BM Tarım Gıda Örgütü (FAO) ve Dünya Bankası gibi çeşitli uluslararası örgütlerin önde gelen ortağı olma yanında, ilk kez B20’lerin de toplantılarına tartışmacı olarak davet edilmişlerdir.

Uluslararası kooperatifçilik buluşmasında, diğer ekonomik hareketler arasında, kooperatifçilik hareketinin doğru bir portresi çizilmeye çalışılmıştır. Zirve14 çerçevesinde ilk kez sunulmuş çeşitli inceleme raporlarında, dünya ölçeğinde, 2,6 milyon kooperatif, 1 milyar üye, ve 250 milyon istihdam olduğu ortaya konulmuştur. Kooperatifler , G20 ülkelerinde tüm istihdamın % 12’sini  temsil etmekte ve  yıllık geliri 3 000 milyar US dolarına ulaşmış bulunmaktadır.

Dünyanın en büyük kooperatif finans kuruluşu olan “Mouvement Desjardins” başkanı ve  Zirve14’ün eş-sorumlusu Mme Monique F. Leroux  şunları söylemektedir: “Bu Zirve bize dünya kooperatif hareketinin yenilikçi yeteneğinin sağlamlığını ve toplumumuzun sürdürülebilir refahına somut bir şekilde katkıda bulunduğunu göstermiştir. Aynı zamanda karşı karşıya bulunduğumuz küresel sorunların çözümünün bir kısmını temsil etmektedir. Bu zorlukların hiç biri ulusal veya bölgesel düzeyde  kaldırılamaz. Ve hükümetler de bu sorunları tek başlarına çözemezler. Sorunun organizasyonu küresel düzeydedir. Çözüm, her kişinin kendisi için ve karşıtlık içinde değil, fakat diyalog ve işbirliği içindedir.”

Zirve14’ün diğer ortak-sorumlusu Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) Başkanı Dame Pauline Gren şu değerlendirmeyi yapıyor: “Daha  büyük araştırmaların ve politik ve teknik aracıların zenginliği ile 2014 Zirvesini açmaktan mutluyum. Yeni “Dünya Kooperatifler Monitörü” (www.monitor.com), en büyük 300 kooperatifin iş hacimlerini, - 2 200 milyar US Doları ile Brezilya GSYİH’na eşdeğer olduğunu- ilan etti. Monitor, kooperatiflerin küresel bir aktör olduğunu ve yatırım şirketleri için gerçek bir karşı-ağırlık oluşturduğunu gösteriyor. Bu 10 yıldır görülen bir eğilimdir. Bugün sunulan “Coopératives et le Capital” (Kooperatifler ve Sermaye) hakkındaki Alliance’ın yeni incelemesi, kooperatiflerin gelenek-dışı, fakat güvenli sermaye akımı sağlamada, üyelerinin denetiminin ve kooperatifin farklılığını korumayı tam sağlayarak başarılı olduklarını gösteriyor. “Kooperatifler ve İstihdam, küresel bir rapor” (Les coopératives et l’emploi, un rapport mondial) adlı henüz çok yeni bir çalışmayı getiriyorum. Dosya, dünyada kooperatiflerin 250 milyon insana iş yarattığını gösteriyor. Şimdi biz kooperatiflerin, sürdürülebilir ekonomiye ve istihdam kesiminin iyileşmesine katkıda bulunduğunu daha güvenle söyleyebiliyoruz. O, G20 ülkelerinin tüm aktif nüfusunun yüzde 12’sini temsil etmektedir. Bu sağlam kanıtlar bize, küresel karar vericileri ile güvenle karşılaşmayı ve kooperatif girişimlerin doğru tanınmasını istemeyi sürdürmeyi olanaklı kılmaktadır.”

 

Küresel sorunlara farklı

bir çözüm

Zirve14’te sunulmuş çeşitli araştırmalar, kooperatif modelin işsizlik oranlarını düşürdüğünü ve gelir eşitsizliğini azalttığını,  daha zengin ve daha sağlıklı bir toplumun oluşmasına katkıda bulunduğunu göstermiştir. Finans kooperatiflerinin, son yıllardaki finansal kriz sırasında direnç gösterdiği açık olarak belirtilmektedir. Örneğin “Mouvement Desjardins”,  Bloomberg Finans Haber Ajansı tarafından dünyanın en sağlam bankalar listesinde 2. sırada gösterilmiştir.

 

Zirve 2014 Bildirisi

Daha fazla ve daha iyi yapma sorumluluğunu üstlenmek,

Zirve, önümüzdeki yıllarda kendi eylemlerini yönlendirmek için somut 23 yükümlülük içeren  Bildiri-2014 projesi ile sona ermiştir:

-Küresel düzeyde finansiyer kapsamda finans kooperatiflerinin rolünü artırmak;

-Tarımsal topraklara erişimi kolaylaştırmak ve yerel mülkiyetin korunmasına katkıda bulunmak;

-Gıdaların işlenmesi ve korunması için uygun bir enerjiyi kırsal halkın erişiminin iyileştirilmesi  için çabaları sürdürmek;

-Gelişmekte olan ülkelerde halkın güvensizliğini artıran veya kooperatiflerin gelişmesini zorlaştıran finansman ve fonksiyonel kuralları yerleştirme etkisine sahip olabilen politikalarda değişimleri teşvik etmek;

-Sağlıklı yaşam tarzının gelişmesi ve korunması için belirgin bir endişe ile çözümlerin merkezine yurttaşı yerleştirerek kendi toplulukları tarafından sağlık bakım ve hizmetlerini desteklemeyi kolaylaştırma amacıyla yenilikçi çözümler geliştirmek;

-Kooperatif girişimlerin büyümesine ve sağlamlaşmasına, özellikle kendi sermayesini yaratmasına teşvik ederek harekete destek inisiyatiflerini çalıştırmak.

Bildiri 2014’ün önerisi, yarının dünyasının daha iyi olması için bugünün zorluklarını karşılamak için mutlak olarak hareketin oynaması gereken ön-plan rolü hakkında kooperatif ve yardımlaşma hareketinin gücü ve sağlamlığının teyit edilmesiyle sonuçlanmıştır. Belgenin son tümcesi, “daha kapsayıcı ve beşeri, daha istikrarlı bir dünya ekonomisini ileriye götürücü (propulseurs) ve yerel ekonominin mimarları rolüyle kooperatiflerin, sürdürülebilir refahın yaratılmasında yadsınamaz katkıda bulunduğunun teyit edildiğini” belirtmektedir.

Kooperatifçi selamlarımla…

(Haziran 2015, İzmir - Resim: Bedri Karayağmurlar)