Prof. Dr. Ayhan Çıkın

Prof. Dr. Ayhan ÇIKIN

Bu makalede, tarımsal kooperatif örneğinden hareket ederek bir kooperatifin işletmeye geçiş aşamasına kadar, kuruluş çalışmaları konusunda neler yapılması gerektiği tartışılacaktır.

Çok farklı tipleri olan kooperatiflerin kurulması ve işletmeye açılması konusunda standart bilgiler bulmak mümkün değildir.

Her yöreye ve her konuya göre farklı kooperatif tipleri seçilebilir. O nedenle ekonomik, kültürel ve yerel çevre koşullarına göre, bir örnekten diğerine, her duruma göre özel bir yaklaşım ve çözümleme gerekir.

Başlıca karar aşamaları, üyeleri tarafından denetlenen bir kooperatifin kurulması, bir çok paydaşları ve aktörleri içermesinden dolayı, karmaşık bir süreçtir.

İlk olarak, kurulacak kooperatifin amaçları, yapısı ve organizasyon biçimi tartışılmalı ve düzenlenmelidir. Kuruluş sürecinde izlenecek en iyi yol, reel olarak kooperatif işletmeyi çalışabilir bir duruma getirecek nihai grup kararına varmadan önce, aşama aşama sistematik olarak kooperatifin alt yapısını hazırlamaktır.

Bu aşamalar, nihai karara varmadan önce belirlenen çeşitli parkurları teşkil eder. Her aşama, cevaplanması gereken pekçok sorular ortaya koyar. Genel olarak bu aşamalar, kooperatif işletmenin başarısında veya başarısızlığında çok kritik evreleri temsil ederler. Bu aşamaları ayrı ayrı ele alarak, her aşamada kimlerin, neleri ve nasıl yapmaları gerektiği üzerinde ayrıntıları ile durmak gerekir. İyi bir hazırlık sağlam bir temel yaratır, ama aynı zamanda uzun ve karmaşıktır.

Birçok yönden kooperatifler de diğer işletmelere benzerler. Onlar, teknik olarak benzer tesislere sahiptirler, aynı fonksiyonları yerine getirirler ve sağlıklı ticari uygulamaları sürdürmek zorundadırlar. Bu konularda yapılacak hazırlık çalışmaları, piyasada aktif olan diğer işletmeler gibi ayni öneme haizdirler.

Bununla birlikte kooperatiflerin kendine özgü özelliklerinden dolayı işletme sürecine girebilmeleri daha karmaşıktır.

Kooperatifler, diğer tarım işletmelerinden üç noktada ayrılırlar:

-Kooperatif işletmenin amacı farklıdır (onlar, üyelerine hizmet vermek için kurulurlar), -Kooperatif işletme, üyelerinin ortak mülkiyetindedirler ve ortaklarının denetimi altında çalışırlar ve Kooperatif işletmenin kazancı, üyeleri ve kullanıcıları arasında dağıtılırlar.

Gelecekte katılabilecek üyeleri kooperatife çekebilmek için kooperatifin kavradığı etkinlikleri planlamak ve geliştirmek gerekir. Bir kooperatifin kurulması, projenin orijinindeki kişileri ve öteki paydaşları dahil eden interaktif bir öğrenme sürecidir:

-Potansiyel üye çiftçiler, -Öncü liderler, -Toplumun üyeleri, -Fon sağlayıcılar ve Üstenciler veya müşteriler.

Kooperatifin kuruluşu ilan edilmeden önce, kooperatif için yeter sayıda üye sayısı olması gerekir. Kooperatifin ilk açılışında kooperatife katılanlar, ondan gurur duymalıdırlar. Kooperatif için inisiyatif karmaşıktır. Zira kabul edilecek tarımsal kooperatifin amaçları, misyonu ve fizibilitesi üzerinde bir anlaşma sağlanması gerekir. Kooperatif öncülerine ve danışmanlarına herkesin güven duyması çok önemlidir. Öncü üyeler ve potansiyel üyeler bizzat kendilerini ilgilendiren bir proje etrafında anlaşabilmelidirler. Böyle bir durum yoksa, kooperatifin kurulup işler hale getirilmesi için üyelerin destek ve finansman yükümlüğünü sağlamak güç olacaktır. Yine kurumsal sermaye ve emekle beslemek için kaynak bulmakta bazı engellerle karşılaşılabilir.

Kuruluş süreci esnasında üyelerin deneyim eksikliği, büyük ölçüde danışmanlarla giderilebilir. Danışmanlar, karar alma süreci sırasında meydana gelebilecek karmaşık hususların iyileştirilmesine yardım edebilirler. Ticari, teknik, örgütlenme, finansal ve hukuki düzenlemelerde karşılaşılabilecek sorunların çözümünde danışmanlardan yardım alınabilir. Danışmanların seçimi, bilgi ve deneyim temeli üzerinden mesleki ve güven ölçütlerine göre dikkatle yapılmalıdır.

Kendi bütünlüğü içinde süreçler oldukça zaman alabilir. Genellikle çok sayıda formel ve informel toplantılar yapılabilir ve büyük bir bireysel grup ve örgütlerle koordinasyon sağlanması için önemli çabalar sarf edilebilir.

Öncü liderler, projeyi sonuçlandırmak için tüm nitelikleri belirlemek durumundadırlar: Ekspertiz, Heyecan, Uygulama ruhu, Özveri, Azim.

(* Son günlerde “Kooperatif Kurma” konusunda bazı bilgi talepleri ile karşılaşmaktayım. Bu  yazıda, “Bir kooperatif işletme” kurarken neler yapmalı konusunu özet olarak açıklamaya çalışacağım. Teknik ve ekonomik olarak bir kooperatif işletme projesi hazırlandıktan sonra, ilgili bakanlığa başvurularak hukuki süreç tamamlanır.)

Bu yazının ikinci bölümü, 28 Mart 2016 Pazartesi günü yayınlanacaktır.