Hamdi Topçuoğlu

Günbatımı Söyleşileri’nin 15.sinde, yerel yönetim seçimleri yaklaşırken yerel demokrasinin en güçlü dinamiklerinden biri olan yerel basını değerlendirdik. Muğla Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Süleyman Akbulut, Çoşkun Efendioğlu, Dr. Oğuz Poyraz ve Fatih Bozoğlu konuşmacı konuklarımızdı. Yerel demokrasisi gelişmemiş toplumlarda ulusal demokrasinin göstermelik bir kavramdan öte bir şey olmadığı;yerel demokrasinin gelişmesi için de güçlü bir yerel basına gereksinim olduğu da bir gerçektir.  Gelişmiş ülkelere baktığımızda yerel basının bilgilendirici, uyarıcı ve değerlendirici özellikleriyle demokratik katılımcılığı sağladığını, kendi dışındaki dinamikleri harekete geçirdiğini, halk adına denetleyicilik yaptığını görüyoruz. Bizde ise böylesine etkin ne ulusal ne de yerel basın olmadığını biliyoruz. Kuşkusuz bunun ekonomiden, geleneğe, hatta inanç sitemine dayanan nedenleri var. Gazetenin kişisel mektuplara dayanan geçmişi var. Gazete sözcüğünün kaynağı 1563 yılında Venedik’te “Gazeta” adı verilen gümüş para karşılığında satılan bilgi - haber - fikir kâğıtlarına dayanıyor. Fransa’da ilk gazete 1631’de yayımlanmış.  Bizdeki ilk Türkçe gazete, resmi gazete niteliğindeki Takvim-i Vakâyitam 200 yıl sonra (1831)yayımlanıyor.1860’ta ilk özel gazetemiz Tercüman-ı Ahval yayınlandığında Fransa’da tirajı 120 bine ulaşan 60 gazetenin varlığını söylüyor kaynaklar. Sansür tüm dünyada basının en büyük yarası.Fransa’da bile basın özgürlüğü yasası 1881’de çıkmış.Bizde ise 1908, sansürün kaldırılış tarihi. Ancak bugünbu ülkede sansürün olmadığını kim savunabilir? Sevgili Fatih’in kaşkolle dile getirdiği üç maymun hikâyesinin de ötesinde otosansürün gittikçe artan ağırlığını hissetmeyen gazeteci ve  yazarlarımız bir adım öne çıksın desek, sizce kaç kişi öne çıkabilir? Hasan Fehmi Bey’den bu yana katledilen 66 gazeteciyle, hapislerde çürüyen binlerce gazetecinin adları basın tarihimizin unutulmazları arasında.Onlar, Namık Kemal’in  “Kalemimi dilenci ( iktidar) değneği, hokkamı dilenci çanağı yapmam.” sözüyle dile getirdiği özgür basın düsturuna karşın, bir işaretle işinden olan yüzlerce meslektaşlarını yakından tanıyorlar. Gazetecilik sosyal açıdan cazip bir meslek. Gazeteci bilen, araştıran, yol gösteren özellikleriyle sosyal açıdan saygı duyulan; hatta kamuoyu önderi gibi görülen kişi. Ancak onlar cenaze giderlerini Fazıl Paşa’nın karşıladığı, tabutunu dördü belediye çavuşu, topu topu10 kişinin kaldırdığı Şinasi’nin torunları olduklarını elbette çok iyi biliyorlar.. Muğla Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Akbulut, Muğla’da daha birkaç yıl önce 8 yerel televizyonun 3’e düştüğünü söylerken; Coşkun Efendioğlu Basın İlan Kurumu’nunilan desteklerinden yararlanabilmek için gerekli tirajı tutturabilmek için kimi zaman gazete sahiplerinin bayiden kendi gazetelerini parayla almak zorunda kalışından söz ederken yalnızca basınımız adına değil; demokrasimiz adına da üzülmemek elde değildi.  Sevgili dostum Prof. Dr. Haluk Şahin “Can Çekişen Bir Meslek Üzerine- Son Notlar” adını verdiği kitabında son yıllarda medyamızın hızla çöküşe giden kırılmalarını anlatır. Kitabı okurken yıllar önce Nilgün Cerrahoğlu’ nun  Batılı bir iletişimciyle yaptığı  röportajı anımsamıştım. O zamanlar İnternet yoktu. Buna karşın o, iletişimde 21. Yüzyılda çok az gazetenin ayakta kalacağını, gazeteciliğin devam edeceğini; ama bu gazeteciliğin başka türlü bir gazetecilik olacağını ileri sürüyordu. Röportajdaki savları düşsel bulmuştum. Bugün yerel medyanın temsilcilerini dinlerken, Cerrahoğlu’nun röpotajındaki öngörülerin bile çoktan aşıldığını anladım. Bizim eve daha birkaç yıl önce birkaç gazete birden girerdi. Şimdi ay boyunca eve gazete girmediği bile oluyor.  Bu,  dünyadaki gelişmelerden uzak olmamdan değil. Aksine dünyada olan biten her şeyi çalışma masamdan anında izleyebiliyorum. Hatta konuyla ilgili düşüncelerimi,  birkaç satırla, resimle şiirle, müzikle veya karikatürle dile getirip dostlarımla paylaşabiliyorum. Herkes gazeteci! Ama siteler, bloglar, sayfalar… Sanki birer gazete gibi. Ama gazeteciliğin ilkeleri kimsenin umurunda değil. Soran, sorgulayan da yok. Google yazdınız mı aradığınız bir iki saniyede karşınızda. Bu bilgi doğru mu, kaynağı ne, kimin malı?  İnternet bilgi çöplüğü. Ama kimse bundan rahatsız değil. 1980’li yıllarda Belçika’da, basın yayın kurum ve kuruluşları üzerine bir araştırma yaparken ilginç bir ayrıntı dikkatimi çekmişti: 1968’li yıllarda Avrupa’da ve ülkemizde hızla gelişen egemen düzene tepki hareketleri, Avrupa’da da şiddete başvurarak bastırılmaya çalışılmış. Ancak Avrupa Yayın Birliği, bir karar alarak, bu gösterileri ve tepkileri yönetimlerin baskıları doğrultusunda değil de tarafsız bir şekilde vermeyi kararlaştırınca, yönetimler baskılardan vazgeçip bu tepki gruplarıyla diyalog geliştirme yoluna girmişler. Ülkemizi de iyi tanıyan bir dostum: “Avrupa o tepki gruplarının dinamizmini kalkınmasında bir itici güç olarak kullanmayı becerdi, oysa Türkiye tepki gruplarını tırpanlamayı seçti.” demişti. O dönemlerde biz de toplumsal muhalefeti anlamaya çalışan dürüst bir medyaya sahip olsaydık, bugün, ne iktidarların çanak yalayıcısı gazeteciler baş tacı edilir ne de bunca gazetecimiz en verimli yıllarını tutukevlerinde geçirirdi. Bugün sırtını holdinglere dayamış Milliyet, Vatan, Haber Türk gibi gazeteler bile kepenk indirirken aynı patronlarsahip oldukları televizyonları daha sıkı bağlanıyor. Bu yazılı basının hızla azalan gücü yanında aynı hızla yükselen görsel, işitsel medyanın da bir göstergesi. Bu toplum, hâlâ sözlü iletişim toplumudur.  81 milyon nüfuslu bir ülkede,   20 -30 bin, bilemediniz 100 bin tirajlı gazetelerin kamuoyu oluşturma güçleri son derece sınırlı olduğunu bizi yönetenler bilmiyor mu? O halde gelecek yerel televizyonlarındır mı diyeceğiz? Sizce dizileriyle, gelin kaynana, mutfak, kimin eli kimin cebinde programlarıyla toplumu esir almış dev bütçeli yaygın televizyonlar karşısında yerel televizyonların şansı ne ola ki? Katılanlar  inanıyorum ki Kent TV’nin sahibi Dr. Oğuz Poyraz’ı dinlerken bu gerçeği bir kez daha hissetmişlerdir. Basın,  yasama, yürütme ve yargı güçlerine ulanan 4. güç. İlk üç gücün hali ortada; basının hali pür melali ise vahim…  Biliyorum, son zamanlarda Ziya Paşa’nın;

“Canan gide, rindan dağıla, mey ola rizan

Böyle gecenin hayr umulur mu seherinden.”

dizeleri dillerde daha sık dolanır oldu.

Koşullar ne olursa olsun;  biz,  yılların duayen gazetecisi Can Pulak’ınprogramın kapanışındaki “Umutsuz değilim!” haykırışına tutunmayı daha doğru ve görev biliyoruz.