Vedia Maral

Kitaptaki ‘masallar’, Karya tarihini ve yöremiz coğrafyasını aktarmakta. Heredot, Karyalıların has Anadolulu olduklarını söyler. Karyalılar yaşadıkları yörenin ‘insanları-yerlisi” olduklarını, başka yerden göç etmediklerine inanırlar.

Tarihince “Karya uygarlığının merkezi olan Muğla ili ve özellikle her iki başkenti (Halikarnas-Bodrum ve Mylasa-Milas), konumu ve cazibesi ile sürekli” ilgi odağıdır.

“Milas’ın içi de dışı da (çevresi) katman katman tarihtir.

Kazdıkça Osmanlı çıkar, Selçuklu çıkar, Roma çıkar ve en dipte de Karya hazırdır.

Kitabı yazan İhsan Küçüktaş’ın iki kitabı daha vardır. “Sodra’nın Ağıdı” 3 baskı yapmış. 3. Baskıda ‘Sodra’nın Ağıdı’ ismi yerine ‘Menteşeoğlu Beyliği’ ismine dönüşmüştür. Kitap, Menteşe Beyliği’ni öğrenmek, bilmek isteyenlere, ilk okunacak kitap olarak öneririm ve yanlış bir yönlendirme olduğunu hiç sanmıyorum.

İhsan Küçüktaş’ın “Kurdular M’ola Çadırları Çemen’e” romanı da tarihi kaynaklara dayanmakta. Kitap 2017 yılında basılmıştır. Yararlanılan Kaynakça listesi, bir ‘roman’ için epeycedir. Kitap Harizmşahlar dönemiyle tarihlenmekte.

 

“Mızrağın Ucundaki Altın Horoz”

Mavi gözlü, sarı saçla Sonya, Keramos Beyi’nin kızıdır. Aşırı yağmur sonrasında su kemerlerinde hasar var mı diye gittiği yerde, atı domuz ve yavrularından ürküp kaçınca, çaresizce bir kütüğe oturur. Yakışıklı Alatepeli Artin onu görünce şaşırır. Ve Sonya kim olduğunu, başına gelenleri anlatır. Atı ve köpeği aramaya çıkarlar. Sonya, yakışıklı Artin’in yanağından öper. Atını binip, köpeği ile yola koyulur.  Giderken ‘haftaya buralara geleceğim’ diyerek Artin’i daha sonra görmek istediğini söyler. Artin evine geldiğinde düşünceli halini annesi sorar, o da başından geçenleri anlatır. Bir hafta geçer, Artin ile Sonya buluşur, koyu bir sohbette adı geçen Latmos’u (Kapıkırı) ve İasos’u (Kıyıkışlacık) sorar. İki soruyu da cevaplayan Sonya, üçüncüsünü anlatır. Üçüncüsü ‘Hermiyas ve Yunus’ efsanesidir.

Günlerden bir gün Karyalılarda gelenek haline dönüşen paralı askerliğe Artin kayıt yaptırır ve gideceği gün, Sonya Artin’i Keramos Beyi olan babası ile tanıştırır. Baba Artin’e ‘dönüşte görüşelim’ der. Gemilere binen paralı askerler Halikarnas’a (Bodrum) gelirler. Artin ve arkadaşları rehber eşliğinde Halikarnas’ı gezerler. Ve haftalar sürecek yolculuktan sonra Pers yöneticiler onları karşılar. Savaş hazırlıkları sırasında Persli, Mısırlı, Likyalı askerlerle tanışır. Pers Şahı II. Dareios’un oğulları, savaşın taraflarıdır.

Savaş bittiğinde, Artin’in askeri olduğu Pers (İran) Şahı Artaxerxes’in tarafı kazanır. Kıran kırana geçen savaşta karşı tarafın prensi Kyros’u Artin öldürür. Bunun üzerine ödül olarak, mızrağın üzerine takılan altından horoz hediye edilir. Bir dönem önce Kyros, Sedir Adası’nı alıp, ada halkına eziyet etmiş. Artin komşu ada insanlarının öcünü almış görünüyor. Bütün bunlar Keramos’ta duyulur. Dönüşünde törenle karşılarlar. En önemlisi, Sonya, Artin’e çok yakın davranır. Cesaretle annesini Bey’in kızını istemeye gönderir. Annesi Bey’in kızını ister. Keramos Beyi baba, ‘ben bilmem kızım bilir’ der. Sonya zaten razıdır. Kırk gün kırk gece sürer düğün dernek. ‘Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine’.

İkinci bir masal daha vardır ki, o da ‘Karyalı taş yontucusu Arselis’tir.

 

Milas içinde günümüze dek ayakta kalmaya direnen Karia ve Roma kalıntıları:

Her bir kalıntı ile ilgili kısa açıklamalar, bilgiler verilmiş. Bugünkü bulunduğu yerin isimleri, bazen de halkın kalıntılara yakıştırdığı isimler de verilmiş.

 

Karya ülkesinin kral soyu:

I.Mausolos, Lygdamis, Lygdamis’in kızı I.Artemisia, Pisindel, Hussaldamas.

Hekatomnos Hyssaldomos’un oğlu..

II. Mausolos Hekatomnos’un oğlu..

II. Artemisia Hekatomnos’un kızı, İdieus’un eşi..

Pixodaros Hekatomnos’un oğlu..

Ada, ikinci kez Kraliçe. (Büyük İskender dönemi)

 

Milas yöresinde kullanılan adlar, sözcükler

Tilkişen, Gaba, Çıntar, Goygun, İngastan, Karya baltası, Çekişge, Hereni, Kırk tokmak peyniri, Berenarı, Harım, Çaykama, Ötengün, Yargın, Gayıl, Gandil, İş gayıt, Arzavva Minos, Gülle, Gale, Zamet, Nele nele..

 

Karia Kentlerinin Tanınanları:

Alabanda, Alinda, Apherodisias, Gerga, Halikarnassos, Hiarapolis, Hydai, Hydissos, İassos, Kaunos, Kedrai, Keramos, Knidos, Khelketor, Kildara, Labranda, Lagina, Latmos, Miletos, Mylasa, Nysa, Olymnos, Passala, Priene, Stratonikeia, Tabai, Tralles,

 

Adı geçen Karia kentleri içinde 3 tanesi, tarafımca ‘Karia kenti midir’ şüphesinden dolayı, bu kentleri yorumsuz kayıt düşmeye ihtiyaç duydum. 1) Priene-Söke, 2) Tralles-Aydın, 3) Miletos-Balat- Söke.

 

Kitabın Adı      : Mızrağın Ucundaki Altın Horoz (İki Keramos Masalı)

Yazar               : İhsan Küçüktaş

Sayfa               : 120

Basım Tarihi   : Şubat 2024

Yayınevi         : Milas Belediyesi Kültür Yayınları