Gülten Ünal

Gülten ÜNAL - Uzman Klinik Psikolog / www.terapiadanismanlik.com

Şüphesiz ki teknolojinin yaşamımızdaki yeri ve önemi her geçen gün artıyor. Televizyon, bilgisayar, telefon, tablet derken ekran teknolojileri günlük yaşamın ayrılmaz birer parçası haline geldi. Elbette teknoloji bizlere birçok alanda olanaklar sunuyor, insan yaşamına kolaylık ve konfor getiriyor ancak kontrolsüz ve kötüye kullanımı bağımlılık açısından risk oluşturuyor.

Konuyla ilişkili olarak Dünya Sağlık Örgütü, Ocak ayı içerisinde bilgisayar oyunları bağımlılığının bir akıl sağlığı bozukluğu (mental health disorder) olarak sınıflandırılacağını duyurdu. Yapılan açıklamada ICD 10’un (hastalıkların ve sağlık sorunlarının uluslararası sınıflandırılması sistemi) 2018’de güncellenecek versiyonu ICD 11’de bilgisayar oyunu bağımlılığının bir bozukluk olarak yer alacağı belirtildi.

 

Bağımlılığının gelişimi

Çoğu insan ekran karşında vakit geçirmeyi sever, ancak bu alışkanlık nasıl olur da bağımlılık boyutuna taşınır? Bu soruya nörobiyolojik psikoloji açısından yaklaşım gösterdiğimizde dopamin hormonunun önemini özellikle vurgulamak gerekir. Ekrandan gelen sayısız uyaran, aşırı derecede uyarılmaya ve heyecana neden olur. Bu da beynimizin ödül mekanizması olan dopamin aktivasyonunu tetikler, dopamin hormonu salgılandıkça kişi kendisini haz duymuş ve ödüllendirilmiş hisseder. Bu hissi devam ettirmek için ekran karşısında vakit geçirmeye devam eder, ancak bir süre sonra tolerans gelişir ve kişi aynı hazzı duymak için giderek daha fazla ekran karşısında kalmaya ihtiyaç duyar. Böylece bağımlılık gelişirken bir yandan beynin mantıklı düşünme, plan yapma gibi görevlerden sorumlu olan prefrontal korteks bölgesinin fonksiyonu azalır ve kişi daha dürtüsel davranır. Teknolojik bağımlılıklar; alkol, tütün bağımlılığı gibi kimyasal bağımlılıklardan ayrı bir kategoride değerlendirilir. İnsan-makine etkileşimine dayanan internet/bilgisayar bağımlılığı gibi bağımlılıklar, alışveriş bağımlılığı, kumar bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıklar altında ele alınır. İnternet bağımlılığı tanımını ilk ortaya atan Young, tanı için aşağıdaki ölçütleri geliştirmiştir.

 

Young’un, İnternet Bağımlılığı için önerdiği tanı ölçütleri

 

1.İnternet ile ilgili aşırı zihinsel uğraş (sürekli olarak interneti düşünme, internette yapılan aktivitelerin hayalini kurma, internette yapılması planlanan bir sonraki etkinliği düşünme, vb),

 

2.İstenilen keyfi almak için giderek daha fazla oranda internet kullanma ihtiyacı duyma,

 

3.İnterneti kullanımını kontrol etme, azaltma ya da tamamen bırakmaya yönelik başarısız girişimlerin olması,

 

4.İnternet kullanımının azaltılması ya da tamamen kesilmesi durumunda huzursuzluk, çökkünlük ya da kızgınlık hissedilmesi,

 

5.Başlangıçta planlanandan daha uzun süre internette kalma,

 

6.Aşırı internet kullanımı nedeniyle aile, okul, iş ve arkadaş çevresiyle sorunlar yaşama, eğitim veya kariyer ile ilgili bir fırsatı tehlikeye atma ya da kaybetme,

 

7.Başkalarına (aile, arkadaşlar, terapist, vb) internette kalma süresi ile ilgili yalan söyleme,

 

8.İnterneti, problemlerden kaçmak veya olumsuz duygulardan (örneğin: çaresizlik, suçluluk, çökkünlük, kaygı) uzaklaşmak için kullanma.

 

Siz de kendinizde ya da çocuğunuzda yukarıdaki belirtilerden bir kısmını gözlemliyorsanız, bu nedenle günlük işlerinizi aksatıyorsanız, aile-arkadaş ilişkilerinizde bozulmalar yaşıyorsanız, bilgisayar/internet/oyun bağımlılığı şüphesi ile vakit kaybetmeden bir uzmandan profesyonel yardım talep etmelisiniz.

(www.terapiadanismanlik.com)