Gülten Ünal

Gülten ÜNAL - Uzman Klinik Psikolog / www.terapiadanismanlik.com

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) temel olarak dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik alanlarında görülen problemlerle tanımlanmaktadır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin birlikte görülmesi zorunlu değildir ancak genellikle bu iki alandaki bozukluk birbirine eşlik etmektedir.

Kızlar erkeklere oranla daha fazla dikkat eksikliği belirtileri gösterirken, erkekler de kızlara oranla daha fazla hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri göstermektedir. Yüksek genetik nedenselliğe bağlı olduğu bildirilen DEHB için belirtiler tipik olarak 7 yaş öncesine dayanır. Ancak DEHB, kurallı yaşamın başladığı ve sorumlulukların arttığı okul döneminde dikkat çeker ve bu dönemde önemsenmeye başlanır. Hatta çoğunlukla ebeveynler tarafından bu sorunun çocukluk çağına özgü olduğu dahi düşünülür. Oysa belirtiler yaşa bağlı olarak değişmekle birlikte bozukluk kronik bir seyir izler. Çalışmalar göstermektedir ki, DEHB olan çocukların en az % 60’ı tedavi edilmediği takdir de yetişkin olduklarında da DEHB belirtilerini yaşamaya devam etmektedir. Bu da neredeyse her otuz yetişkinden birinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun görüldüğü anlamına gelmektedir. DEHB olan çocuklarda, ilerleyen yıllarda yaşa bağlı olarak hareketliliklerinde ve hiperaktivite düzeylerinde azalma meydana gelse de özellikle dikkat eksikliği durumunun büyük oranda yetişkinlikte de devam ettiği bildirilmektedir.

Erişkin dönem dikkat eksikliği bozukluğunda görülebilecek belirtiler şunlardır:

Uzun süre konsantre olamama, dışarıdan gelen uyaranlarla dikkatin çabuk dağılması, ayrıntılara önem vermeme, dikkatsizce/basit hatalar yapma, unutkanlık, dalgınlık, zaman yönetimini becerememe, dağınık ve düzensiz çalışma, bir işi bitirmekte güçlük çekme, sık sık eşyalarını kaybetme, eşyalarını nereye koyduğunu unutma, erteleme vb. Muhasebecilik, bankacılık gibi dikkat gerektiren meslekler içerisinde olup dikkat eksikliği sorunu yaşayan bireyler, mesleki açıdan beklenmedik hatalar yapabilmekte ve kendilerini zor durumlara sokabilmektedirler.

Erişkin dönem hiperaktivite bozukluğunda görülebilecek belirtiler şunlardır:

Çok konuşma, karşısındakinin sözünü kesme, içsel huzursuzluk hissi, beklemeye tahammülsüzlük, sırasını beklemede zorlanma, sürekli meşgul olma, genellikle aktif iş seçmeye çalışma, çabuk sinirlenme, ani karar verme, sık iş değiştirme, dikkatsizce araba kullanma vb.

DEHB özellikle ergenlik dönemi ve yetişkin dönemi için bir takım psikopatolojiler ve zararlı davranışlar açısından risk oluşturmaktadır. Hiperaktif erişkinlerde, hiperaktif olmayan erişkinlere göre ilaç ve alkol kötüye kullanımının daha fazla olduğu, depresyon ve kaygı bozukluğu gibi psikopatolojik durumların daha sık görüldüğü ve daha fazla suça eğilimli oldukları bildirilmiştir.

Erişkin dönemde DEHB problemi yaşayan bireyler genel olarak hem kendileri ile hem de çevreleri ile problem yaşamaktadırlar. DEHB yüzünden potansiyellerini ortaya koyamayan, istediği mesleği icra edemeyen, iş yerinde problem yaşayan, aile, evlilik ve arkadaş ilişkilerinde sıkıntılarla boğuşan bireyler kendilerinden memnuniyetsizlik duymakta ve özgüven problemleri yaşamaktadırlar. Bu da yaşamlarını daha az keyifli ve doyumlu bulmalarına neden olmaktadır.

Yetişkin dönemde DEHB ile ilgili dikkat edilmesi gereken önemli bir husus, yetişkin dönemde devam eden dikkat eksikliği ve/veya hiperaktivite bozukluğu belirtilerinin temelinin 12 yaşından önce ortaya çıkması gerektiğidir. Kişi 35 yaşındaysa ve DEHB belirtileri birkaç yıl önce ortaya çıkmışsa farklı bir durumun belirtilere neden olup olmadığı klinik açıdan araştırılmalıdır.

(www.terapiadanismanlik.com)