Muhsin DURUCAN

“Dil devriminin ereği; Türk dilinin kısırlaştırılması değil, genişletilmesidir.”

Mustafa Kemal Atatürk

Türkçemize virüs örneği giren yabancı sözcükleri ve kullanılışlarını atarak dilin arılaştırılması akımına dil devrimi denir.

Dilimizden çıkarılan Arapça, Farsça ve diğer yabancı dillerden karışan sözcüklerin yerine bölgenin ağzından Türkçe sözcükler seçilir. Kimi zaman da bütünüyle yeni sözcükler türetilerek kullanıma hazırlanır. Böylece dil hem arılaşmış, hem zenginleşmiş, hem de anlaşılmış olup öz benliğine kavuşur. Hem de kavramların karşılığı bulunmuş olur.

 

Böylesine bir çaba birçok dilde kendini göstermiştir. Türkçemizde Atatürk, dil devrimine öncülük etmiştir. Bu konuda düşüncelerini yer yer ulusuna aktarmıştır. NUTUK adlı başyapıtında bunları okumak olanaklıdır. İşte onlardan birisi: “Bakınız arkadaşlar, ben belki çok yaşamam. Fakat siz ölene dek, Türk gençliğini yetiştirecek ve Türkçenin bir kültür dili olarak gelişmeye devamı yolunda çalışacaksınız çünkü Türkiye ve Türklük, uygarlığa ancak bu yolla kavuşabilir.”

 

Avrupa ülkelerinde yabancı sözcüklere tepki gösterme ilk kez Fransa’da olmuştur. Fransızca bir Latin dili olduğu halde Fransızlar XVII. yüzyılda kendi dillerine Yunanca, Latince, İtalyanca gibi dillerin gereğinden fazla girdiğini düşünmüşler ve dillerini temizlemek istemişlerdir. Kurulan «Fransız Akademisi» bu konuda birçok çalışma yapmıştır. Öte yandan Almanya’da da buna benzer dil devrimi çabaları olmuştur. Yakın zamanlarda ise «radyo, telefon, otomobil» gibi sözcüklerin Almancalarını bulup yerleştirme yolunda sürekli çalışmalar yapılmıştır. XVIII. yüzyılda Macarlar da bir dil devrimi yapmış ve dillerini Alman ve Latin baskısından kurtarmışlardır. Bu akım dillerine 10.000 den fazla yeni sözcük kazandırmıştır. Fince, Çekçe, Bulgarca, gibi diller de zaman zaman devrimler geçirmiştir.

 

Dilimize Yabancı Olduk

 

Ana dilimizi bozdular artık

Arap, İngiliz de Rus da ne bulduk

Lügatlere bile yazdılar artık

Kendi dilimize yabancı olduk

 

Caddeler sokaklar yollar ecnebi

Vitrinde halılar çullar ecnebi

Elbise üstünde pullar ecnebi

Kendi dilimize yabancı olduk

 

Artık her kafadan çıkıyor bir ses

Bir tuhaf bir alem olmuş tüm herkes

Tamam, okey oldu evet ise yes

Kendi dilimize yabancı olduk

 

Aleni der; bitti bizde beş duyu

Tükendi kalmadı âdeti huyu

Seni seviyorum oldu aylavyu

Kendi dilimize yabancı olduk.

 

Aleni Ali ya da Ali Dilki

 

                     *