M. Cafer Mete

Cafer METE / Emekli Halk Eğitimi Merkezi Müdürü

Yaşadığımız dünyada nezaket kurallarının ana teması, insanların birbirleriyle olan ilişkileridir. Günlük hayatta insanların daha rahat ve huzur içinde olmasını sağlayan nezaket kuralları, toplumun yaşantısını olumlu yönde etkileyip cazip gelmesine yardımcı olur.

Görgü, yaşamı yönlendirme sanatıdır. Nezaket kurallarını uygulamasını bilen ve onu uygulayan insan toplumda daima sevilen, sayılan, sözü dinlenen, davranışları ile insanları yönlendiren kişidir.

Bir konuşmacının nezaketi, onun insanlığı; hareketleri ile görgüyü oluşturan, varlığını belli eden, zerafet, incelik, dil, giyim, kuşam, duruş gibi özellikleriyle belli olur. İnsanları incelten, kabalıktan nezakete sevkeden, görgü kuralları içine giren hoşgörüdür. Hoşgörü, nezaketin ruhsal temel unsurudur.

Başkalarının fikirlerine, inancına, siyasi görüşüne, insanlığa ve dünyaya bakış açısına saygı; içgüdüsel olarak hoşgörü sahibi olmayan kişilerde de vardır amma bunlar hiçbir zaman nazik ve kibar olamazlar.

Çünkü nezaket, başkaları için kendini unutmaktan ibarettir.

Nezaketin temelinde hoşgörülü olmak, sert ve kırıcı mizana sahip olma yerine elastikiyet ve incelik yatar.

Amma bu gibi insanlar da maalesef üçkağıtçı, kendini herkesten üstün, kaf dağında gören, yumuşak huylu olmaktan hoşlanmayan, nezaketsiz, kaba, teşekkürü bilmeyenler, hoşgörülü olanları ve hoşgörüyü yok ederler. Bu gibi insanlardan daima kaçınmak gerekir.

Nezaket sahibi olmada; bir içgüdü, ruh hali, yani bir insanın içten gelen samimi duygusu olmakla beraber, dış etkenlerin de büyük rolü vardır. Aile terbiyesi, nezaket kuralları yönünden çok önemlidir. Her insanda küçük yaşta başlar ve bu kural yavaş yavaş aile ortamından elde edilir. Buna, milli duygu, örf ve ananeler de dahildir.

Ailenin ne kadar önemi varsa da cemiyetin de önemli rolü unutulmamalıdır. Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim sözümüzde anlatılmak istenen de budur.

Bir toplumda aile terbiyesi almış, nazik, görgülü insan sayısının sınırlı kalmaması önemlidir. Çünkü cemiyet ne kadar görgü kurallarını uyguluyorsa ve birbirini kibar, nazik, adilane, saygılı biçimde sevip sayıyorsa, o insanlar, aile ve cemiyet içinde daima uyum içinde olur.

Toplulukta ileri-geri konuşmak, dedikodu yapmak, hakaretamiz sözler söylemek, hava, deniz ve kara yolculuğuna çıkacak olanların yanında çeşitli kazaları anlatmak, onlara ihdas ettirmek yakışık almaz. Konuşmacı, konuşmasıyla karşısındakinin moralini bozar. Ayrıca yukarda belirttiğim gibi konu hakkında bilgisi olmadığı halde ukalâlık yaparcasına araya girip bilgiçlik taslamak, olmamış, bilinmeyen, duyulmayan, hiç alakası olmayan konuları konuşmak münasebetsizliktir.

Bir bilgiyi öğrenmek her insanın arzu ettiği bir husustur. Az önceki cümlede belirtilen cahilane, ukalalık, bilgiçlik taslayan, ukalaca hareketler yapan kişinin sözleri dinlenmek istenmez, dinleyen kişiler bunu konuşmacıya hareketleriyle belli ederler.

Nezaketin temelinde teşekkür vardır.

Bir kişiye çiçek, kitap vs. verdiğiniz zaman alan kişi nazikane şekilde teşekkür ederse, hediye veren kişiyi sevdiğini ve takdir ettiğini belirtmiş olur.

Teşekkür etmesini bilmeyen, duygusunu ifade edemeyen veya kasten etmeyen kişileri nazik ve görgülü saymak mümkün değildir. İnsan duygularını karşısındakine, içten gelen samimi bir şekilde ifade ederse dostça bir teşekkür olur. Yolda gördüğünüz yaşlı ve yardıma muhtaç kişilere yardım etmek ve onların memnuniyetini belirten teşekkür kelimesi, Allah nazarında olduğu gibi insani duygular içinde de önem taşır.

Yetişkin insanların bir markete, sinemaya, tiyatroya girerken kapıyı açık tutup kendisine yol veren yaşlı bir kişiye teşekkür etmeden, aldırmadan çiğneyip geçmesi insanı ne kadar üzerse; elinde valiz ve eşyasıyla bir apartmana girmeye çalışan bir hanım veya yaşlı beyefendiye yol veren de o hanım ve yaşlı beyefendi tarafından o kadar takdir edilir, sevilir, sayılır.

Bu nedenlerle birbirimize teşekkür edelim ve teşekkür etmesini öğretelim.