Özçelik ARAL

1940’lı yıllarda Milas’ın içinden, süs yolunun kenarından ve Müştak Bey Bulvarı’nın kenarından olmak üzere 3 dere geçiyordu.

 

Kalınağıl ve Beçin Ovası’ndan gelen dere

Bu dere, dimdik Muğla karayolundan Milas merkeze doğru akardı. Şimdi yeni yapılan stadyumun önündeki stat caddesinin kenarından geçerek, o zaman olmayan 23 Nisan Bulvarı’nın yanından geçen Kral Yolu’nu da bölerek, Milas’a doğru akardı. Şimdiki Milas eski lisesi olan Anadolu Lisesi’nin arkasından batıya doğru dönerdi.

 

Balavca Deresi

Beçin Kalesi’nden gelen suların toplandığı dere, Muğla karayolunun altındaki menfezden geçerek, şimdi yıkılan Karadeveci Kahvesi’nin (sonradan Kel Uğur’un yeri olarak bilinirdi) yanına gelir, o zamanlar olmayan Halil Bey Bulvarı üzerindeki Milashan Otel’in önünden Milas’a doğru akar ve şu anda Halil Bey Bulvarı üzerinde bulunan Erdal Çerçi Parkı’nı ikiye bölerek, zikzak çizerek, Eski Güllük Yolu’na ulaşırdı. Buradan Sanayi Sitesi’nin bittiği yerin karşısındaki yolu takip ederek, Eski Güllük Yolu’ndan ayrılıp, doğuya doğru dönerdi.

 

Eski Güllük Yolu

Milas’ın eskiden Aydın’a ulaşımı, Aydın’dan gelen otobüslerle sağlanırdı. Otobüsler şimdiki Şehir İçi Minibüslerinin başlangıç noktasına gelir ve buradan da Milas’a doğru giderdi. Eski Güllük yolu bu günkü Orman İşletme Müdürlüğü’nün bulunduğu adanın ortasından geçerek, Murat Salih Menteşe Konağı’nın önündeki süs yolu ile birleşirdi.

Yukarıda belirttiğim adanın içinden geçen yol bu gün yoktur. Kapanınca, Gazi Menteşe’nin Başkanlığı döneminde, buradaki arsa sahiplerine şuulandırılmıştır.

 

İki Derenin Birleşmesi

Yukarıda anlattığım iki dere, Halil Bey Bulvarı’nın başlangıç noktasında birleşerek, Milas’a doğru, İzan Hastanesi’nin önünden geçerek, eski futbol sahasının kenarından ve o zaman Terzioğlu’na ait fabrikanın önünden geçerek, şimdiki Günlük’lerin iş merkezi ile Evlendirme Salonu’nun arasından geçip, fabrika ile ortaokulun arasındaki yatağından Sarıçay’a doğru yönelirlerdi.

Bu konuları araştırdığımda, görüştüğüm benden yaşlı büyüklerim, Cavit Emiroğlu (1932), Hasan Özkaya (1936) ve Mümtaz Birol (1938) doğumludurlar. Bana fabrikanın önünde bir beton köprünün olduğunu, fabrikaya araçların bu köprüden geçerek girdiklerini söylediler.

Ben 1943 doğumluyum. Derenin, süs yolundan geçişini hayal mayal hatırlıyorum. Fakat köprüyü gördüğümü anımsamıyorum.

Değerli ağabeyim Mümtaz Birol, 1950’de liseyi okumak üzere Aydın’a gittiklerini ve bundan once arkadaşları ile futbol sahasında top oynadıklarını, top doğuya da kaçsa, batıya da kaçsa dereye kaçtığını anlattı.

Doğudaki dere Balavca’nın elle kazılarak yeni açılan, batıdaki ise kapatılan dere yatağıdır.

 

Balavca’nın Yeni Yatağının Kazılması

1945’te Belediye Başkanı Nazmi Akdeniz, Süs Yolundan geçen derenin ortadan kaldırılması için, Beçin’den gelen dere yatağının doğrudan doğruya orta okulun karşısındaki Müştakbey Caddesi boyunca gelen dereye bağlanmak için bir çalışma başlattı.

Bu çalışma ile Endüstri eski lisesinin arkasından ortaokula kadar olan bölüm elle kazıldı. Elle kazılma ile yaklaşık 2 metrelik bir dere yatağı oluşturuldu.

Belediye eski saymanlarından Ahmet Diler (Nikahçı Ahmet) ile 45 yıl once yaptığım bir sohbette, bu işin on yıl sürdüğünü, 1955’te Cemil Menteşe’nin Belediye Başkanlığı döneminde sona erdiğini anlattı.

 

Futbol Sahasının önünden geçen derenin doldurulması

Beçin’den gelen eski Güllük Yolu’nun kenarından doğuya dönen dere, yeni kazılan yatağa bağlandı. Bu şekilde, bugünkü Atatürk Bulvarı’nın doğu kenarından geçen dere, yayvan olduğu için kolaylıkla doldurulup, ortadan kalktı. Bu dere yatağından sadece orta okulun arkası ile fabrikanın arasında kalan kısım 1990 yılına kadar kuru dere olarak kaldı.

 

Balavca’nın Beçin’den Milas’a kadar olan bölümü

Bu bölüm, Muğla Karayolu kenarındaki Karadeveci kahvesinden başlıyordu. 1970’li yıllarda, Halil Bey Bulvarı’nın açılması ile birlikte bu dere bir menfezle bulvarın altından geçti.

Dere, şu andaki bulvardaki Erdal Çerçi parkının içinden geçmekte idi. Belediye Başkanı Fevzi Topuz, ikinci başkanlık döneminde bu dereyi büz içine alarak, şimdiki Sanayi Caddesi (Eski Güllük Yolu’na) kadar getirdi. Caddenin doğu kenarında bir açık kanal oluştu. Bu kanal daha sonraki belediye başkanlarınca örtüldü ve lisenin arkasından yeni dere yatağına bağlandı.

 

Yeni dere yatağının yanındaki topraklar

Fevzi Topuz 1990 yılında, Barış Caddesi’ndeki Balavca Köprüsü’nden sonraki toprakları düzelterek, ham yol haline getirdi. Şu andaki derenin iki tarafındaki yollar bu şekilde oluştu ve yapılaşma ondan sonra oldu.

Daha sonra dere yatağı iş makinalarıyla yapılan kazı ile derinleştirildi. Barış Caddesine kadar olan bölümde, belediyece taş duvar örüldü. Barış Caddesi’nden 23 Nisan Bulvarı’na kadar olan bölüme ise DSİ tarafından beton istinat duvarı yapıldı.

 

Akşam Güneşi Caddesi’nin açılması

Ortaokul ile fabrikanın arasındaki kuru dere yatağı 1990‘a kadar duruyordu. Başkan Fevzi Topuz burayı düzelterek, yürüyüş yolu haline getirip, Atatürk Bulvarı’na bağladı. Bu caddenin açılışı ile birlikte, belediye meclisi üyesi olduğumuz Olcay Akdeniz’le birlikte, bu yeni yolun adının Akşam Güneşi olmasını önerdik. Bu isim 2008’e kadar devam etti. Hürol Önder’in belediye başkanlığı döneminde nasıl değiştirildiğini hala anlayamadığım şekilde, Sanatkarlar Sokak olarak adlandırıldı.

 

Eski Endüstri Meslek Lisesi’nin durumu

Bu konuyla pek ilgisi olmamasına ragmen bu konuyu da anlatmak istiyorum.

Ünal Çetin’in belediye başkanlığı döneminde, bu okul inşa edilirken, imar uygulaması yapılmamıştır. 30 yılı aşkın süredir okul bahçe duvarları, güney yönü hariç, yola tecavüzlüdür. Okulun batı yönündeki yol, bu tecavüz neticesi çok dardır.

Burada yeni hükümet konağının yapılacağı duyumlarını alıyoruz. Hükümet Konağı yapılmadan bu tecavüzlerin ortadan kaldırılması gerekir.

Umarım ki Belediye Başkanımız Muhammet Tokat, bu önerimi değerlendirir ve sorunu çözer.

 

Milas’ın üçüncü deresi

1940’lı yıllarda Sodra dağından gelen sel suları, Müştak Bey Bulvarı’nın kenarından geçerek, parkın yanından ve ortaokul önünden akarak Balavca deresine ulaşmaktaydı. Büyüklerimden öğrendiğime göre, Sakarya Okulu’nun yanından geçen dere yatağı, Balavca’ya kadar üstü örtülerek kapatılmış. Muhittin Görgen’in evinin önündeki bölüm ise 1959-1960 döneminde örtülmüştür.

Size Milas’ın eski üç deresini anlattım. Bu derelerden ikisini, üstü örtüldüğü için şu an göremiyoruz.

Sadece Kalınağıl-Beçin yönünden gelen dere, yeni kazılan dereyle birleşerek, Balavca Deresi olarak bu gün akıyor.

Bugünkü Atatürk Bulvarı’nın kenarından geçerek, ortaokulun arkasına kadar olan bölümünü ortadan kaldırarak, Atatürk Bulvarı’nı bize kazandıran, 1945-1955 dönemleri belediye başkanlarını ve emeği geçenleri rahmetle anıyorum.