Özçelik ARAL

Osmanlı döneminde, 1987 yılında ilk vilayet nizamnamesi ve 1877 yılında ilk belediye kanunu çıktı. İlk belediye 1870 yılında kuruldu. Bu kanunla, hükümet tarafından belediye olan yerlerde 6-12 üye, belediye meclis üyesi olarak atanmaktaydı. Bu üyeler kendi aralarında gizli oyla birini başkan seçmekteydiler.

1930 yılında, 1580 sayılı Belediye Kanunu TBMM’ce kabul edildi. Bu kanuna göre, belediye meclis üyeleri halk tarafından seçiliyordu. Belediye meclisi üyeleri de kendi aralarında, ikinci bir gizli oylama ile belediye reislerini seçiyordu.  

Bu uygulama 1960 yılına kadar devam etti. Yapılan yeni bir değişiklikle, belediye başkanlarının halk tarafından seçilmesi ve belediye meclisi üyelerinin de ayrıca seçilmesi kanunlaştı.

Milas’ta 1963’e kadar olan belediye reisliği, belediye meclislerince seçilmiş ve yeni uygulamaya 1963’de başlanmıştır.

Bu yazıyı hazırlarken yaptığım araştırmalarda Milas Belediye arşivinin 1989’a kadar dayandığını gördüm. Daha önceki belgeler 1994-99 döneminde “SEKA’ya” gönderilerek, kağıt hamuru yapılmıştır.

Bu nedenle eski çalışma raporları ve belediye meclis üyelerinin kimliklerine tam olarak ulaşamadım. Bu belgeleri SEKA’ya gönderenleri özellikle kınıyorum.

Çok eskilerle ilgili yazdıklarım Bilgi Taşkıran’ın 1923-1960 yıllarını kapsayan Milas araştırma bilgilerinin yanı sıra, benim eski büyüklerimden duyduklarımdır. Kayıtlar kesin olmadığı için bazı konularda yanlış tarih vermiş olabilirim. Bundan dolayı da özür dilerim. Bilgileri olanlar bana ulaşırlarsa yanlışlarımı düzeltmeye hazırım.

Bugün 1973’den önceki belediye meclis üyelerinin kimler olduğunu kesinlikle bilmiyoruz.

1950 yılına kadar belediye yöneticilerine genellikle Belediye Reisi diye hitap edilirdi. 1980’den sonra bu unvan belediye başkanı olarak kullanılmaya başlandı.

ŞEVKET GÖKBEL (1922-1936)

Belediye Reisi Şevket Bey, 30 Ağustos Zaferi’nden sonra, belediye reisi Halil İbrahim Efendi’nin görevden alınmasını izleyen günlerde bu göreve getirilmiş ve ölünceye kadar bu görevde kalmıştır.

Şevket Bey’in belediye reisliği döneminde, belediye binası şimdiki belediye binasının olduğu yerde bulunuyordu.

O gün koşullarında belediyenin olanakları kısıtlıydı.

YOLLARA TAŞ DÖŞENİYOR

Milas yaklaşık 5000 nüfuslu olan bir kasabaydı. Kasabanın içerisindeki bütün yollar topraktı. Ankara’dan gönderilen 20 Bin Lira ödenekle yollar Sarı Çay’dan at arabaları ile getirilen çay taşları ile döşenmeye başlandı.

KAYMAK KAVAĞI SUYUNUN GETİRİLMESİ VE İLK SU DEPOSUNUN YAPILMASI

Osmanlı döneminde Kaymak Kavağı’ndan Milas’a su getirilmiş, su deposu olmayan bu su iletim hattının o zaman mevcut olan 6 mahallede birer sokak çeşmesi yapılmıştır.

Bugün 23 Nisan Bulvarı’ndan Havuzbaşı Restaurant’ın yanından Kaymak Kavağı’na giden yolun adı Yeni Değirmen yoludur.

Osmanlı döneminde Gencik Tepesi eteklerinde o zaman bulunan değirmene kadar su, su kanalıyla açıkta gelmekte ve buradan sonra boru içine alınarak, Milas’a iletilmekteydi.

Şevket Bey ilk olarak önce Kaymak Kavağı’nda bugün halen görülebilen su maslağını yaptırdı.

Daha sonra bu maslakla Yeni Değirmen arasına da demir borular ekleyerek, suyun borular içine alınmasını sağladı.

Şu andaki belediye binasının önündeki şadırvan şeklindeki su deposunu yaptırdı. Bu deponun üzerinde MB 1929 (Milas Belediyesi) amblemi bugün görülmektedir.

Daha sonra da bu depodan şehrin o zamanki 6 mahallesine yeni borular döşeyerek, sokak çeşmesi sayısını arttırdı.

MEZBAHA YAPIMI

Cumhuriyet’in 15. Yıldönümü nedeniyle Muğla Valiliği’nce yayınlanan kitapta, bu dönemde iki modern mezbahanın yapıldığı ve bunların birisinin Muğla merkez diğerinin ise Milas’ta olduğu belirtilmiştir.

Bu modern mezbaha çok uzun yıllar yaklaşık 70 yıl boyunca Milas’ta hizmet vermiştir. Bina halen Muğla Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Amirliği olarak kullanılmaktadır.

GAZHANE YAPIMI

Eski yıllarda akaryakıt kullanımı az olduğu için akaryakıt istasyonu yoktu.

Milas’a gelen akaryakıtlar, mezbahane bahçesinde etrafı taş duvarla çevrili gazhanede saklanıyordu. Buradan gereksinim duyanlara iletiliyordu.

YENİ BELEDİYE KANUNUNUN UYGULANMASI

1930 yılında yeni 1580 sayılı belediye kanunu yürürlüğe girdi. Şevket Bey bu kanuna göre seçilen ilk belediye reisi oldu. Belediye örgütlenmesini bu kanuna göre Milas’ta başlattı.

Belediye reisi iken 15.08.1936 tarihinde vefat etti.

NAZMİ AKDENİZ (1936-1949)

1936 yılında Şevket Reis’in vefatı ile boşalan Milas Belediye Reisliği’ne belediye meclisi tarafından Nazmi Akdeniz seçildi. 1949 Aralık ayında mebus seçilmek için istifa edinceye kadar, reisliği yaklaşık 13 yıl sürdü.

ELEKTRİK FABRİKASI SATIN ALINDI

Milas’ta ilk elektrik santrali özel sektör tarafından 1929 yılında Hisarbaşı Mahallesi’nde PTT binası arkasında 110 volt elektrik üretmek amacıyla kuruldu. Bu santral sadece geceleri 4 saat şehre elektrik veriyordu.

1939 yılında elektrik santrali belediye tarafından satın alındı. Daha sonra kapasitesi yetmediği için yeni jeneratörler satın alındı.

Bu santral Hacıabdi Mahallesi’nde 1956 yılında yeni santral yapılıncaya kadar çalıştı.

Daha sonra terk edildi. 1973-1977 yılları arasında santralin bulunduğu arsa PTT’ye, belediye yönetimince 800 Bin TL’ye satıldı.  Santral yerinde bugün halen kullanılan, Milas telefon santrali kuruldu. Daha sonra Telekom’a devredildi.

İLK İMAR PLANI YAPILIYOR

1939 yılında önce hali hazır harita ihalesi yapıldı. Daha sonra da imar planı bakanlıkça yapıldı.

Bu dönemde Milas’ın imar planları 1300 dekar, belediye sınırları alanı ise 39900 dekar olarak saptandı.

LABRANDA SUYU GETİRİLİYOR

Kaymak Kavağı Suyu’nun yetmemesi nedeniyle, Sarıkaya, Değirmendere ve Alkaya kaynaklarından Milas’a su getirilmesine karar verildi.

Burgaz Tepesi’nde yeni bir su deposu yapıldı. Su kaynakları ile deponun arası 16 km idi. Font (döküm) borular alındı. Yol olmadığından borular güçlükle katırlar tarafından su kaynaklarına ve iletim hattına taşındı.

Sarıkaya Köyü su kaynaklarına 8 adet kaptaj (Sürekli olan kaynak sularından yararlanmak için bunlar belirli yerlerde çeşitli yöntemlerle toplanırlar. Bu toplama işlemlerinin tümüne Kaptaj adı verilir) yapıldı. Daha sonra birbirlerine bağlanarak, su iletim hattına bağlandı. Saniyede Milas’a 11 Lt kaynak suyu verilmeye başlandı.

PALMİYALAR DİKİLİYOR VE PARK YENİDEN DÜZENLENİYOR

Milas  Şehir Parkı’nda, bu dönemde Beyaz Rus kökenli bir bahçıvan çalışmaya başlar.

Bu bahçıvanın Manisa’dan temin ettiği palmiye fidanları Milas’a getirilir.

Atatürk ve Müştak Bey Bulvarı’na dikilir.

Bu palmiyeler bugün yoktur. 1966 yılında şehir elektrik şebekeleri yenilenirken kesildi.

SADIK SAĞIROĞLU (1949-1950)

Nazmi Bey’in istifası ile boşalan belediye reisliğine Sadık Sağıroğlu getirildi.  Reis vekili olarak da Ahmet Sarayköylü görevlendirildi.

Bu dönemde Labranda suyu, Burgaz su deposuna akıtılmaya başlandı.

(devam edecek)