Özçelik ARAL

İki ay önce, İsmet İnönü’nün Milas’a ziyareti ile ilgili yazımdaki bazı noktaları araştırmak için, Muğla Hoca Mustafa Efendi Kütüphanesi’ne gittim. 1966 yılı gazetelerinden sadece Devrim Gazetesi’ni bulabildim. Haziran 1966 sayısını bulabildim. İnceledikten sonra, ilgili memura bazı eski kitapları sordum. Beni kütüphanenin Muğla kitapları bölümüne yönlendirdi. Kitaplıkta Muğla ile ilgili 2 raf dolusu kitap vardı. Aradıklarımdan ikisini inceledim. Böyle bir bölümün olması dikkatimi çekti.

Milas’a döndükten sonra Halil Menteşe’nin anılarındaki bazı Osmanlıca kelimeleri araştırmak için Milas Kütüphanesi’ne gittim. Osmanlıca sözlükten aradıklarımı bulduktan sonra yıllardır tanıdığım kütüphane memuruna Muğla’daki olayı anlatınca, bana “bizim de Milas kitapları bölümümüz var” diyerek, beni oraya götürdü. Bir raf dolusu Milas’la ilgili kitap vardı. İncelediğimde çoğunluğun Milas Belediyesi yayımı olduğunu gördüm. Bu nedenle Belediye Başkanımız Muhammet Tokat ve ekibini kutluyor ve teşekkür ediyorum. Fakat ilginci Milas’la ilgili ilk yayınlanan Aşkıdil-Turan Akaraca kardeşlerin yazdığı Milas adlı 1954 basımı kitap yoktu. Yaklaşık 70 yıl önce basılan bu kitap Milas’ta bile benim gibi bazı kişilerde vardır. Bu kitabın tekrar Milas Belediyesi yayınlarından basılması için Akarca Ailesi ile görüşülüp, bu sorunun çözülmesini belediye başkanımızdan bekliyorum.

Aşağıdaki anlatacağım 7 yayınlamış kitap ile bir de basılmaya hazır anı kitabı vardır. Eski Milaslılar, onlarla ilgili anıları, gerçek hikayeleri, yaşanmış olayları bu kitapta zevkle ve keyifle tekrar tekrar okudum. Eski günleri tekrar yaşamış oldum. Hep beraber inceleyelim.

I.HALİL MENTEŞE’NİN ANILARI

Halil Bey (1874-1948) yılları arasında yaşamıştır. Milas’ın yetiştirdiği en önemli politikacıdır. Osmanlı Meclisi’nde 1912-1916 seçimlerinde Mebus seçilmiş ve İttihat ve Terakki Partisi’nin kurucularındandır. Paris’te hukuk öğrenimi görmüş, Osmanlı Meclisi Mebusan Reisliği, Hariciye ve Dahiliye Vekilliği, Şuray-ı Devlet (Danıştay) Reisliği görevlerinde bulunmuştur.

Anılarında, Şuray-ı Devlet Reisi iken medeni kanunla ilgili birçok değişiklik, kanun önerisini meclise sunduğunu, fakat meclisteki muhafazakar mebusların tepkisi ile kanunlaştırılmadığını anlatmaktadır.

Halil Bey anılarından öğrendiğim en önemli konulardan biri de, 1 Mart 1926’da Milas’ta Türk Ocağı’nda Başvekil İsmet Paşa’yla akşam yemeğinde yan yana oturduğunu, kendi gerçekleştiremediği konuları, kanunlaştırdıkları için Paşa’yı kutlamasıdır.

1925 yılında Başvekil İsmet İnönü’ye gönderdiği mektupta, kutlamaları ile birlikte eleştirilerini de sunmuştur.

O zamanki Cumhuriyet Halk Fırkası’nın, eski ittihatçılarla arasına mesafe koymasına rağmen, CHP İzmir listesinden bağımsız mebus adayı olarak gösterilmiş ve iki dönem İzmir mebusluğu görevinde bulunmuştur.

Bu arada anılardan öğrendiğim bir olay da babasının Milas’tan adalara buğday sattığını anlatmaktadır.

II. MİLAS’TAN İZMİR’E ÇİZGİLER NAZMİ ÇENGELCİ

(Emekli Vali)

Nazmi Çengelci’yi gençler pek tanımazlar. Hacıabdi Mahallesi’nden Musa Çengelci’nin büyük oğlu olur, 1929 doğumludur.

Milas Ortaokulu, İzmir Atatürk Lisesi ve Ankara Siyasal Bilgiler Yüksek Okulu mezunudur. Uzun yıllar kaymakamlık yapmış, en son İzmir Valiliği sonrası emekli olmuştur.

Milas’tan İzmir’e çizgiler adlı anılarından Milas ve sonrasındaki okulları, arkadaşlarını ve öğretmenlerini tanıtmaktadır. Milas tütüncülüğü ile ilgili bilgiler verirken, beni en çok etkileyeni ‘kimlerden ne öğrendim’ başlığıyla anlattıklarıdır. Burada vefayla, büyüklerinden ve yakınlarından öğrendiklerini belirtmektedir. Bunu da hiç saklamamıştır. İlgiyle okuyabileceğiniz anılardır.

 

Kitap Nazmi Çengelci’nin özel yayını olup, piyasada bulunmaz. Ben sahaflarda gezinirken rastladım ve satın aldım. Ancak yakınlarından temin edilebilir.

III. HÜSEYİN ÜÇPINAR’IN YAYINLANMAMIŞ ANILARI (1931-2022)

Rahmetli  Hüseyin Üçpınar, Dörttepeli Ahmet Üçpınar’ın ikinci oğlu olup, 1931 yılı doğumludur.

Sağlığında anılarını kaleme almış, bilgisayarda çoğaltırken sonra yakın arkadaş ve dostlarına dağıtmıştır.

Bu anılarda özellikle 1940-50 yıllarıyla ilgili özel konuları bulacaksınız.

Hüseyin ağabey, anılarında babasının Arnavutluk, Yunanistan, Girit ve Milas’a gelişini anlatmaktadır.

Eski yıllardaki tarımı ve özellikle hayvancılığın özelliklerini belirtmektedir. Arkadaşlarını ve çevresini tanıtmaktadır.

Ben çok zevk duyarak okudum. Milaslı tanıdıklarımla tekrar o günleri yaşamış gibi oldum. Özelikle kışla-kışlaki yerlerde yapılan, yerli kara sığır besiciliği ile ilgili açıklamaları ve Yunan adalarına yapılan sığır ticareti ilginçtir.

Ayrıca 1950-60 yılları arasında Milas Belediyesi’nde DP’li yöneticiler tarafından uygulanan baskıcı ve ayrımcı politikalar nedeniyle yaşadıklarını anlatmaktadır. Bu anıları, benim bu konuda duyduklarımı kanıtlar niteliktedir. Mutlaka okunmalıdır.

Belediye başkanımız Muhammet Tokat’ın da Üçpınar Ailesinin iznini alarak, bu anıları yayınlatıp, Milas Kültürü’ne katkıda bulunmasını istiyorum. Umarım gerçekleştirir.

IV. YARIM ASIR ÖTESİNDEN GEÇMİŞTE MİLAS- ANILAR

(ERHAN GÜNAY)

1941 Hacıilyas Mahallesi doğumlu, eski başsavcı Erhan Günay’ın anıları, çok güzel düşünülmüş, bir eski Milas panoramasıdır. 

Anlattıklarını okurken kendimi eski günlerde yaşamış olarak buldum. Eski Milas, eski Milaslılar ve Milas Gelenekleri ile ilgili çok ilginç, bilgi ve değerlendirmelerde bulunmaktadır. Eski Milas ve Milaslıları tarif edilmez bir hazla anlatmaktadır.

Anılarını bize anlattığı için Erhan Günay Bey’e çok teşekkür ediyorum.

Milas Kaymakamlığı Kültür Yayınları arasında çıkan bu anıları mutlaka okumalısınız.

V. YÖRESEL ÖYKÜLER (HASAN ÖZKAN)

1941 yılında Kemikler Köyü’nde doğan Hasan Özkan bir süre esnaflık yaptı. Daha sonra 1976 yılında benim CHP İlçe Başkanlığı dönemimde, yönetim kurulu üyeliği görevinde bulundu. Memur olarak Kaymakam Şoförlüğü yaptı. Emekli olduktan sonra tekrar CHP’ye katıldı.

Yöremizde yaşanmış olayları, akıcı bir dille bizlere aktarmıştır.

Anlattığı olaylar ve öyküler gerçek hayatta yaşanmıştır. 14 öyküsü de birbirinden güzeldir.  Hasan Özkan, Kemikler ve çevresindeki köy ve yörüklerin yaşantılarını iyice inceleyip, o günler hakkında bize önemli bilgiler aktarmıştır.

VI. BİREYSEL MİLAS ANSİKLOPEDİSİ 3 CİLT

(HALİM ŞAFAK ŞANLIDAĞ)

Hacıabdi Mahallesi, Topbaşı Mevkiinden bahçıvan Recep Şanlıdağ’ın oğlu olan Halim Şafak Şanlıdağ, 3 ciltlik eserinde çocukluğundan başlayarak, gençlik ve sonraki yıllarını anlatmaktadır.

Milas’ta, çevresinde yaşadıklarını, Milas Ovası’ndaki çalışmalarını arkadaşları ve çevresini tipleyerek, özellikleriyle kendi açısından belirtmektedir.

Okuduğunuzda birçok tanıdık kişiyle tanışacak, tanımadığınız kişilerle ortak anılarınız olacaktır.

Anlattıklarını zevkle okudum ve birçok olayı ve eski Milas’ı bir kere daha yeniden yaşadım.

VII. MİLAS’IN MEKANSAL VE YAŞAMSAL TARİHİ

(HÜSEYİN AVNİ KUNDURACIOĞLU)

Milas esnaflarından Şapkacı Yusuf’un oğlu olan H.Avni Kunduracıoğlu bu anılarında Milas Arastası’nda büyüyen bir kişi olarak Arasta esnafını, dükkanları, seyyar satıcıları, pazarları anlatarak, bizi eski günlere götürmektedir. 

Anılarında bize esnaf ve çarşı ile ilgili çok önemli bilgi ve fotoğraflar aktarmaktadır.

Eski Milas ile ilgilenenleler için önemli bir kaynaktır.

Çok ilgi ve sevgiyle okudum. Anlattıkları için kendisine teşekkür ediyorum ve sizlere okumanızı tavsiye ediyorum.

Kitap, Milas Belediyesi Kültür Yayınları arasında çıkmıştır. Yeni kitapları da yoldadır.

MERAKLISINA NOT

Eski Milas ve eski Milaslılarla ilgilenenlerin, ayrıca sevgili arkadaşım ve dostum Olcay Akdeniz’in Milas Ticaret ve Sanayi Odası Dergisi’nde çıkan makale ve röportajlarını okumalarını öneririm. Sevgili Olcay, bunları daha da çoğaltarak kitap haline getirirse Milas kültürüne büyük bir hizmet yapmış olacaktır.

Ayrıca bu konularla ilgilenenler, naçizane benim Önder Gazetesi’ndeki makalelerimi de değerlendirebilirler.