• 14 April 2018, Saturday 18:37
KonukYazar...

Konuk Yazar...

Artuk Bey, Artuklu ve Artukoğulları Beyliği

İhsan KÜÇÜKTAŞ

Bu hanedanın atası ve isim babası Artuk, Büyük Selçuklu Devleti Sultanları Alp-Arslan ve Melik-Şah devri büyük komutanlarındandır. Artuk Bey’in oğulları başlangıçta türlü şehir ve bölgelere sahip olmakla beraber, başta payitahtları Hısn Keyfa (Hasankeyf), Mardin ve Harput olmak üzere üç kolda uzun ömürlü olmuştur.

Kaynaklar Artuk’un akıllı, kudretli ve kahraman bir insan olduğunu söylerler ki onun hayatı bu niteliklerini ortaya koymuştur.

İbn-ül Esir’de, Artuk’un hiçbir savaşta yenilmediğini söyler.Onun ve haleflerinin özellikle İl-gazi ve Belek’in kahramanlığı devrin Hıristiyanları arasında da çok yaygındı. O dönemin çağdaş bir yazarı, “Artukoğullarının Rumlar ve Frenkler arasında yerleri çok yüksektir. Çünkü Kudüs’te Artuk ve oğlu İl-gazi zamanından beri bu aileye karşı korku ve saygıları vardır’’ der.

Artuk ve haleflerinin eski Türk töresine ve geleneklerine bağlı bulunmaları da göçebelerin sadakat ve sevgisini daha da arttırıyordu.Artuk ve evlatlarının büyük ve sadık bir Türkmen kitlesine sahip bulunmaları onların asil Oğuz beylerinden olması ile de ilgilidir.

Mardin Artuklarının kurucusu olan İl-gazi, din adına savaşırken, Mardin ve Halep’te eski devrin ağır ticari vergilerini kaldırması ile de halkın kalbini kazanmıştı.

O, Mardin’de devletini kurduğu zaman bu havali güvensizdi ve eşkıya ile dolu köyler harap idi. Kervanlar askeri korumalar ile bile işlemekte zorluk çekiyordu.İl-gazi’nin egemenliği ile eşkıya temizlendi.Memlekete düzen ve yollara güvenlik geldi.Köyler imar edildi.

Kaynaklara göre Hıristiyanların Artuklu hükümdarları ve yönetimlerinden memnun olmalarının bir sebebi de kendilerine tam bir dini serbesti verilmesidir.

Artukluların büyük imar ve inşa eylemleri arasında şehirlerin surları ve kaleler de önemli bir yer tutuyordu.Ahlat’ta olduğu gibi Artuk ilinde de mühendislere hesabi adı veriliyordu. Burç Erba’in (kırklar burcu) yıkılınca Artuklu Beyi Necmeddin Alp 1164 yılında mühendis Yakut el-Hesabi’ye, bu sur kısmının burçları ile birlikte yeniden inşası görevini verdi. Bir buçuk ayda bu harap kısım yıkıldı ve 6 ay 23 gün içinde yapıldı.

Artuklu Nureddin Muhammed 1183 yılında Diyarbekir’e yerleşti.Amid (Diyarbakır) şehri surları Artuklular zamanında imar edildi, ilim ve ticaret gelişmeye başladı.Surlar, Ulu Cami ve medrese kitabeleri onların eserlerini gösterir.

Artuklu Meliki Mes’ud 1194 yılında Mesudiye medresesini yaptırmış ve vakfiyesinde müderris ve öğrencilerin dört mezhebe mensup olabilecekleri kaydı konulmuştur.

Batman çayı üzerindeki tarihi köprü Artuklu Timurtaş zamanında yapılmaya başlanmış, oğlu Necmeddin Alp tarafından tamamlanmıştır.

Artuklular idaresinde Müslüman Türkler, Kürtler ve Araplardan başka Hıristiyan Ermeniler, Süryaniler ve Rumlar ile bir miktar da Yahudiler yaşıyordu.

Bizanslılar daha önceleri bu doğu Hıristiyanlarını Ortodoks yapmak ve Rumlaştırmak için çok ezdikleri, mali baskıları da ağır olduğu için Ermeni ve Süryaniler ile onlar arasında düşmanlık ve nefret asırlar boyunca hiç eksilmemiş; bu olumsuz duygular mezhep ayrılığını da aşmıştı. Bu nedenler ki Süryaniler ve Ermeniler, Türklere karşı Bizanslıları savunmamış hatta Selçuklu fetihlerine yardımcı olmuşlardır. Selçuklu ülkelerinde olduğu gibi Artuk ilinde de din hürriyeti ve adalet görmüşlerdi.

Esasen Selçuklular ve bütün Türk Devletleri gibi Artukluların da bir İslamlaştırma siyaset ve hareketleri yoktu.Nitekim Süryani ve Ermeni kaynakları “Allah’ın rafizi Rumların (Bizanslıların) fenalıklarını kaldırmak için Türkleri gönderdiğini ve bunların kimsenin dinine ve inancına karışmadığını, hiçbir baskı ve zulüm düşünmediklerini” yazarken bu hususu da belirtmişlerdir.

Hasankeyf, Harput ve Mardin Artukoğulları Beylikleri (1102-1409) Anadolu’da en uzun süre ayakta kalan Türk beyliğidir. (307 yıl)

Bir üniversiteye isim vermek kolay, ancak o ismin tarihini de bilmek esastır ...

Anlayana!


MAKALEYE YORUM YAZIN

Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.


Site en altı
yukarı çık