Prof. Dr. Kemal Kocabaş

Türkiye çok önemli süreçler yaşıyor. Son günlerde ABD büyükelçisinin sömürge valisi gibi “Ulus devletler İsrail için tehdittir” ifadesi ve   Osmanlı devlet modelini öneren  sözleri demokratik kamuoyunda büyük tepkilere neden oldu. Ayrıca Cumhurbaşkanının Türk, Kürt ve Arap’ları içeren ümmet birliğine yönelik Siyasal İslamcı çağrışımları olan  açıklamaları ve son olarak Bahçeli’nin biri Kürt, biri Alevi olmak üzere iki Cumhurbaşkanı yardımcılığını öngören Irak ve Lübnan modellerine yakın önerisi  ülkenin  tartışma gündemine girdi. Halkın  kendi somut gündemiyle ilişkisi olmayan bu açıklamaların  Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve BOP  Projesiyle ilintili olduğu çok açıktır.  BOP Projesinin  ulusal bir proje olmadığı açıktır.  Cumhuriyetin ve Lozan Antlaşmasının 102. yıldönümünde  bu birbirine çok benzer görüşlerin ortaya çıkması anlaşılabilir bir durum değildir. Irak, Suriye ve Libya yani Ortadoğu   yeniden yapılandırılırken laik Türkiye Cumhuriyetini dönüştürmeye yönelik   çabaların yoğunlaştığı çok açık.  Devletin tüm olanaklarının Cumhuriyetin kurucu partisi CHP’yi etkisizleştirmek için kullanılması bu süreçle ilgili çelişkileri ve samimiyetsizliği çok açık bir şekilde ortaya koymaktadır.  Tüm bunlara rağmen ülkenin demokratik güçleri ülkeyi yeniden karanlıklara taşıyacak olan bu projelere geçit vermeyecek, Cumhuriyeti, demokrasi ve eşit yurttaşlık anlayışıyla taçlandırmayı başaracaktır.

SEVR VE LOZAN ANTLAŞMALARI

            Osmanlı İmparatorluğu’nun 1918’de 1. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılması sonucunda  emperyalist devletler önce 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesiyle Anadolu’yu işgale başladı. Sonra  Osmanlı’ya 10 Ağustos 1920’de Sevr Barış Antlaşması’nı imzalatarak, Türkleri Anadolu’da  küçük bir alanda  hapsetmeyi hedefledi. İtilaf Devletleri ve Osmanlı arasında yapılan Sevr Antlaşmasının  Paris’in 3 kilometre  batısında bir banliyöde imzalanması sonucunda  Osmanlı İmparatorluğu parçalanmış ve ülke işgal edilmişti. Sevr Antlaşması, Türkleri Anadolu’nun ortasına sıkıştırıp emperyalist işgali kalıcı bir sömürü düzeni haline getirmeyi amaçlayan 433 maddelik bir antlaşmadır. Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı bitiren ve Anadolu’dan işgalci kuvvetlerin çıkmasını sağlayan Mudanya Silah Bırakma Sözleşmesi’nin 11 Ekim 1922’de imzalanmasının ardından İsviçre’nin Lozan kentinde barış antlaşması görüşmelerinin başlaması kabul edildi.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASININ ÖNEMİ NEDİR?

            Baskın Oran  Lozan’ı “Belki de günümüz açısından en önemlisi şudur ki, Lozan o gün de bugün de gelişmişliği ve hatta uygarlığı simgeleyen Batı dünyasına Türkiye’nin kalıcı biçimde katılımının belgesidir” ifadeleriyle tanımlar (4). Özetlersek  Lozan, Türkiye Cumhuriyeti’nin  kurucu antlaşmasıdır, Türkiye'nin ulusal sınırlarını belirleyen ve onu bu sınırlar içinde siyasal açıdan bağımsız ve egemen kılan belgedir, Türkiye'nin ekonomik bağımsızlık belgesidir ve iktisadı millileştirmenin temel adımıdır. Lozan, imzacı büyük devletlerle eşitlik belgesidir. Lozan, Türklerin tarihinde bir dönüm noktasıdır; 20. Yüzyıla merhaba demenin adıdır.  Ulusal Kurtuluş Savaşını  kazanmış halkın moral üstünlüğü ve haklılığıyla Cumhuriyete erişmek ve 20. yüzyılın devletini ve toplumunu kurmak en büyük hedefti.  Bilsay Kuruç Hoca’ya göre ilk kez haklı olarak emperyalizmi masaya oturttuğumuz  sürecin adıdır. O yıllarda emperyalizmin ağası olarak görülen İngiltere’nin Anadolu’daki tüm doğal kaynaklara  hakim olma anlayışına dur demenin adıdır.  Aynı zamanda çağdaş dünyada var olmaya başladığımız,  Anadolu halkının kendi topraklarında verdiği kurtuluş mücadelesinin bir sonuç belgesidir. Bu sürecin oluşumunda  entelektüel kapasitesiyle  Mustafa Kemal Atatürk ve meydan muharebelerinde çok başarılı olan İsmet İnönü’nün düşünce birliği önemlidir.  Lozan bu anlamda Milli Mücadelenin son, Cumhuriyetin ilk  meydan muharebesidir.   Bunun yanında yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin dünya üzerinde var olduğunu gösteren bir kanıt niteliğindedir. Bu antlaşmayla, Osmanlı İmparatorluğu’nun  Batılı devletlere verdiği  ekonomik imtiyazlar, yani kapitülasyonlar da tamamen kaldırıldı, azınlık haklarıyla ilgili de düzenlemeler getirdi. Türkiye’yi  tam bağımsızlığa ve egemenliğe kavuşturan  bu antlaşmanın  yarattığı temel üzerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti, yüzyılı aşkın zamandan beri egemen, bağımsız, demokratik, laik ve üniter bir devlet olarak varlığını sürdürmektedir.  Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin hukukî, iktisadî ve siyasî anlamda hürriyetinin tescillendiği bir antlaşmadır. Cumhuriyet tarihinin en önemli belgelerinden  modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş belgesidir. 

LOZAN SONRASI İLK DEĞERLENDİRMELER