Prof. Dr. Kemal Kocabaş

            Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (YKKED) 2001 yılında kuruldu. Bu yıl YKKED 20. yaşını kutluyor. YKKED, son 20 yılda ülkemizin Köy Enstitüleri gerçekliğini topluma sunma, hatırlatma ve bu gerçeklikten yararlanma konusunda çok önemli çalışmalara imza attı. Düzenlediği çalıştaylar, sempozyumlar, paneller, konferanslar ve yaptığı yayınlar  ile toplumun belleğine Köy Enstitüleri  gerçekliğini yeniden kattı. Bu süreçte yayınladığı kitaplar, hazırladığı sergiler ve belgeseller ve  64. sayıya ulaşan Yeniden İmece dergisi ile enstitülerin günümüze taşınması çabalarına çok önemli katkılar yaptı, bunda da başarılı oldu. Bugün yerel yönetimlerde, sendikalarda, düşünce kuruluşlarında, demokratik kitle örgütlerinde ve  siyaset kurumunda enstitü gerçekliğinin güncel karşılığını arama yönünde tartışmalar, arayışlar da  bu emeğin bir ürünü.

            YKKED bu çalışmalardan farklı olarak 2003 yılından beri enstitü ailesi dışından  aydınlanma dünyamıza yazılarıyla, kitaplarıyla ve duruşlarıyla katkı sağlayan  aydın, sanatçı ve bilim insanlarına “Aydınlanma Onur Ödülü” vermektedir. Bu ödüller şimdiye kadar ülkemizin yüz akı aydınları; Vedat Günyol, Engin Tonguç, İlhan Selçuk, Halit Çelenk, Yaşar Kemal, Türkan Saylan, Doğan Hızlan, Cengiz Bektaş, Gürer Aykal, Yılmaz Büyükerşen, Ataol Behramoğlu, Korkut Boratav ve son olarak 2019 yılında Muzaffer İlhan Erdost’a verilmiştir. YKKED,  Aydınlanma Onur Ödülü dışında her 24 Kasımda  öğretmenlik meslek onuruna, Cumhuriyet Eğitim Devrimine katkı yapmış aydınlarımıza da  Milli Eğitim Bakanlığı çatısını kuran, öğretmenlik meslek onurunu yücelten 1926-1929 yılların aydınlık milli eğitim bakanı adına “Mustafa Necati Öğretmenlik Onur Ödülü”  vermektedir. Bu ödülü şimdiye kadar; Mehmet Kahvecioğlu, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Pakize Türkoğlu’na vermiş ve kitaplaştırmıştır. Dernek olarak çeşitli nedenlerden dolayı bu ödülü sürekli hale getirememiştik. YKKED Genel Merkez Yönetim Kurulu, pandemi öncesi aldığı bir kararla 2020 yılında bu ödülü Cumhuriyet Eğitim Devrimi tarihine ve demokratik öğretmen hareketine yaptığı katkılar nedeniyle  araştırmacı yazar, aydın Sayın Dr. Niyazi Altunya’ya vermeyi kararlaştırdı.

            Niyazi Altunya, Isparta Gönen Köy Enstitüsü ardılı Gönen İlköğretmen Okulu ve Fakir Baykurt’un “Yoksullar Üniversitesi” olarak adlandırdığı   Gazi Eğitim Enstitüsü çıkışlı ve kendini sürekli yenileyen  Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesinde yüksek lisans, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde doktora yapmış ve aynı fakültede dersler veren, bu çalışmalardan asla  emekli olmayan,  sorumluluğunu ve heyecanını hiç kaybetmeyen bir eğitimci ve aydın. Dr. Niyazi Altunya, eğitim tarihi birikimlerinin günümüze taşınması anlamıyla çok değerli çalışmalara attığı imzanın, yazdığı kırka yakın kitabın  arkasındaki temel dinamik şüphesiz okuduğu parasız-yatılı okullar ve aldığı laik, demokratik, bilimsel eğitimdir.  Tüm bu süreçlerde ürettiği “Cumhuriyetçi-İlerici”  kimliği ile aydınlanma dağarcığımızı zenginleştirmektedir. Cumhuriyetin parasız-yatılı okullarında  Cumhuriyet Eğitim Devriminin  değerleriyle kendini yaratmış  bir halk çocuğu olarak, eğitim ve kültür dünyamıza armağan ettiği, ürettiği yapıtlarıyla, duruşuyla ve emeği ile  bu ödülü hak etmişti.

            Dr. Niyazi Altunya ile buluşmamız 2001 yılında kurduğumuz YKKED İmecesi ile gerçekleşmiştir. Düzenlediğimiz bütün etkinliklerde  onurla yer almıştır. 2009 yılında Mustafa Necati Sempozyumunda sunduğu bildiride özetle “Mustafa Necati, köy öğretmeni yetiştirmede istediği hedefe varamadan bu dünyadan göçüp gitse de öğretmen yetiştirmede yasal, kurumsal ve bilimsel ilkeleri önemli ölçüde yerleştirmiş, azımsanmayacak sayıdan oluşan bir öğretmen kadrosu bırakmıştır. Bu kadro içinden daha sonraki yıllarda başarılı eğitim yöneticileri, öğretmen okulu ve Köy Enstitüsü öğretmen ve yöneticileri çıkmıştır... Öğretmenlik mesleği ve öğretmenler Mustafa Necati’ye çok şey borçludur”  diyerek Necati’yi selamlar. Altunya, YKKED olarak  2010 yılında aramızdan ayrılışının 50. Yıldönümü için düzenlediğimiz  İsmail Hakkı Tonguç Sempozyumundaki  bildirisinde Tonguç’un enstitü müdürlerine yazdığı bir mektupta “Elinizden çıkacak iş, evvela kafanızdan çıkmalı“  diyerek düşünce ve kuramın önemine yaptığı vurguyu hatırlatarak “Yinelemek gerekirse Tonguç’un eylemi ve mücadelesi, çok sağlam kuramsal temellere dayanmıştır. Onun kuramcılığı, dikkatle incelenirse tüm yazılarında ve eylemlerinde görülecektir. Tonguç’un diğer eserleri gibi yazı ve kitapları da derslerle doludur. Özellikle araştırma ve yazma yöntemi, eğitbilimcilere de örnektir…  Tonguç, imece ve üretme yöntemini eğitim-öğretim uygulamalarında olduğu kadar yazarlığında da kullanmıştır.” değerlendirmesini yapar.

            Yine 2011 yılında YKKED olarak düzenlediğimiz aramızdan ayrılışının 50. Yılında  “Hasan Ali Yücel” Sempozyumunda bildirisinde  Hasan-Ali Yücel’in bakanlıktaki başarısının rastlantılara ya da siyasal desteğe bağlı olmadığını öne sürerek Yücel’in doğal yeteneği,  iyi yetişmiş olması, liderlik gücü, tükenmez enerjisi gibi etmenlerin etkili olduğu vurgusu yapar. Altunya bildirisini  “Yücel, parasal yönden kısıtlılığa, kadro yönünden nicel yetersizliğe, düşünsel ortam yönünden olumsuz koşullara rağmen  çok başarılı olmuştur. Ne ki, 1946-60 arasında kendisine görev verilmemiş, üstelik antikomünistlerin hedef tahtası haline getirilmiştir. 27 Mayıs 1960’da girilen dönemde hatırlanmamış, vefasızlık, değerbilmezlik onun ruh sağlığının bozulmasına neden olmuştur. Bu yüzden erken yaşta ve kırgın gitmiştir. Ama onu tarih, öğrencileri ve  dostları unutmamıştır”  saptamasını yapar. Altunya, 2014 yılında  düzenlediğimiz “Aydınlık bir Türkiye için Eğitim Reformu” başlıklı sempozyumdaki konuşmasında  Cumhuriyet Eğitim Devriminin oluşturulma süreci ve temel özelliklerinin ortaya koyarak; “Atatürk’ün sözlerinden anlaşılacağı gibi, Cumhuriyet eğitimi devrimci bir eğitimdir… Eğitimin, sürekli ilerici, bilimsel, devrimci sonuç vermesini sağlamak için devrimcilerin genel olarak Türk Devrim tarihini, özel olarak da eğitim tarihini iyi bilmeleri gerekir. İtiraf edelim ki devrimci eğitimi kurmuş olan Cumhuriyet eğitimcileri, yeni kuşağa, öğretmenlere Türk eğitim tarihini yeterince öğretemediler… Günümüzde ders çıkararak ve çağın bilgi teknolojisini kavrayarak, yine aklı ve vicdanı özgürleştiren, bilimsel, laik, parasız halkçı eğitimi yaratabiliriz. Bunun için aydınların, özellikle öğretmen örgütlerinin, sosyal devlete inanmış yerel yönetimlerin  seferber olması gerekir.” değerlendirmesini yapar.

            Sayın Altunya, YKKED-Isparta şubesinden, YKKED-Genel Merkez denetleme kurulu üyesi  arkadaşımız-dostumuz   Sayın İsmet Baş’ın aramızdan erken ayrılması nedeniyle onun başladığı ve yarım bıraktığı “Gönen Köy Enstitüsü ve Sonrası”  adlı kitabın YKKED yayınlarından 2014 yılında  tamamlanarak yayımlanmasını sağladı. Bu kitapla Gönen Köy Enstitüsü-İlköğretmen okulu aydınlığı günümüze, eğitim ve kültür dünyamıza armağan edildi. Altunya,  Isparta ve Muğla Milli Eğitim Müdürlüğü yapan arkadaşı, dostu İsmet Baş’ın kitabının tamamlanarak yayınlanmasını sağlayarak büyük bir dayanışma ve vefa  örneği sergilemişti.  

            16-18 Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlediğimiz “Köy Enstitülerinin 78. Yıldönümünde Eğitimde Adaleti ve Geleceği Düşünmek” başlıklı sempozyumda Altunya eğitimi temel bir “insan hakkı” olarak tanımlayarak “Eğitim hakkı sorunu öncelikle hukuksal bir sorun değil, bir politika sorunudur… Türkiye Cumhuriyeti eğitim sorununu çözebilmek için kendi koşullarına uygun eğitim modelleri de yaratabilmiştir. Halk dershaneleri, Millet Mektepleri, Halkevleri, Eğitmen Kursları, Köy Enstitüleri modelleri Türkiye’nin buluşudur. O halde doğru politikalar ortaya konabilirse her koşulda eğitim hakkı sağlanabilir” saptamasını yapar.

            Gazi Eğitim Enstitüsü, Mustafa Necati’nin bakanlığı döneminde kurulan ve daha sonraki yıllarda Hasan-Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç’un da müdür olarak çalıştığı, Cumhuriyet Eğitim devriminin düşünsel temelinin atıldığı bir okuldur.  Dr. Niyazi Altunya, öğrencisi olduğu ve bir dönem de öğretmen, müdür yardımcısı  olarak çalıştığı  Gazi Eğitim Enstitüsünü 2006 yılında “Gazi Eğitim Enstitüsü, Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü 1926-1980” başlığı ile yazdığı referans kitabı,  eğitim ve kültür dünyamıza armağan etmiştir. Altunya, duygusal nedenler dışında  1385 sayfalık kitabı yazmak  için  “Bunları yazmak, tarihe katkı yapmanın yanında eğitim sisteminde yenilik yapmak isteyenlere örnekler sunmak açısından da önemlidir. İşte bu kitabı yazmamın ikinci ve daha önemli nedeni de geleceğe ışık tutmak umudumdur” ifadelerini kullanır.

            1 Nisan 2021 tarihinde Prof.Dr.Kemal Kocabaş’ın yönettiği zoom toplantıda Altunya dostları yan yana geldi ve Altunya’nın hayatımıza kattığı değerleri konuştuk. YKKED-Ankara şube başkanımız Dr. Alper Akçam ve arkadaşları da 2 Nisan günü Ankara’da bir parkta  düzenledikleri geniş katılımlı bir törenle ödülü Sayın Altunya’ya onurla verdiler. Bu törende arkadaşlarımız YKKED Genel Başkan Yardımcısı Gökhan Bal ve YKKED Genel Sekreteri Rıfat Güler’in hazırladıkları “Armağan Kitap”  da okurlarla buluştu. Altunya Öğretmenimiz, günümüzde Köy Enstitüleri, Mustafa Necati, Yücel, Tonguç, Fakir Baykurt  düşüncesinin ve  eyleminin  çok önemli temsilcilerindendir. Yaşamıyla, duruşuyla, eğitim-kültür dünyamıza kattığı yapıtlarıyla ve  demokratik öğretmen hareketine yaptığı katkılar nedeniyle   Altunya Öğretmeni YKKED olarak  saygıyla selamlıyoruz.