Prof. Dr. Kemal Kocabaş

            Mart ayının son haftasında heyecanla beklediğimiz  İstanbul Büyükşehir Belediyesinin (İBB) Sayın Ekrem İmamoğlu’nun sunuş yazısıyla yayımladığı, bizim hazırladığımız  “Köy Enstitüleri” kitabı yayımlanmış,  elimizdeydi. Yaklaşık bir yıldır kolektif bir emekle  on altı yazar arkadaşımızın yazılarının yer aldığı   kitap 568 sayfa, baskı kalitesi, mizanpajı, yoğun  görselliği ve  zengin bir içerikle Köy Enstitülerinin 82. Yılını kutlamaya hazırlandığımız bu günlerde adeta “17 Nisan Armağanı” olarak eğitim-kültür dünyamızda yerini aldı.

            Köy Enstitüleri imecenin, dayanışmanın, aydınlanmanın  eğitim kurumlarıydılar.  Bu kitap da aydınlanma kültürünü içselleştirmiş yazarlar ve kitap mutfağındaki arkadaşlarımızın ortak emek ve çabalarıyla vücut buldu. Başta  dostum İBB Yayınlar Koordinatörü Cengiz Özkarabekir olmak üzere kitap mutfağında çalışan tüm arkadaşlarımıza teşekkür ediyorum.

            Sayın Ekrem İmamoğlu, Beylikdüzü Belediye Başkanı iken  metinsel danışmanı olarak katkı verdiğim, Cengiz Özkarabekir’in  de yönetmenliğini yaptığı “Yücel’in Çiçekleri”  belgeselinin hayata geçirilmesini sağlamıştı. Belgeselin ilk galası 24 Kasım 2018 tarihinde Beylikdüzü’nde yaklaşık bin kişinin katılımıyla  gerçekleşmiş, belgesel tanıtım panelinde Nebil Özgentürk yönlendiriciliğinde Cengiz Özkarabekir ile beraber enstitü gerçekliğini konuşmuştuk. Sayın İmamoğlu da  o panelde Hasan-Ali Yücel’in Trabzon-Görele’nin Yazılı köyünde İmamoğlu ailesinden olduğunu ifade etmişti.   Baba tarafından  olan ailesel yakınlığını anlatarak Yücel için  "Eğitim adına önemli bir devrimci. Çok derin bir insan" değerlendirmesini yapmıştı.  

             Ekrem İmamoğlu kitabın sunuş bölümünde belgeselin gördüğü ilgiyi atıfta bulanarak “İşte o dönemde geleceğe yönelik bazı planlar vardı aklımızda. Şimdi o planları hayata geçirme amacındayız. Günümüzde Türkiye’nin yüzde doksanından fazlası kentlerde yaşıyor. Fakat toplum aslında kentli değil.  Ben de bir köy çocuğuyum. Bu nedenle Köy Enstitülerine atıfta bulunarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi olarak Kent Enstitüleri kavramını oluşturmak, uygulamak istiyoruz”  ifadeleriyle yerel yönetimlerde enstitü kazanımlarını hayata geçirmekle ilgili görüşlerini ifade eder. Yazısının sonunda  kitabın Köy Enstitüleri kavramını anlatırken nasıl bir değeri yitirdiğimizi gözler önüne serdiğini, geçmişle günümüzü mukayese ederek bize yeni hedefler gösterdiğinin işaret ederek   “İBB Yayınları’ndan çıkan Köy Enstitüleri  kitabı bu alanda önemli bir boşluğu dolduracak ve araştırmacılara değerli bir kaynak oluşturacak” diyerek emeği geçenlere teşekkür eder.

            Kitap, Sayın Ekrem İmamoğlu’nun sunuş ve Kemal Kocabaş’ın ön sözü ile başlar.  Daha sonra sırasıyla  Prof. Dr. Kemal Kocabaş’ın “Kazanımları ve Güncelliğiyle Köy Enstitüleri Aydınlığı”, Doç. Dr. Güzel Yücel Gier’in “Köy Enstitüleri ve Hasan Ali Yücel”, Prof. Dr. Firdevs Gümüşoğlu’nun “Eserleri Üzerinden İsmail Hakkı Tonguç’u Yeniden Anlamak”,  Doç. Dr. Ahmet Yıldız’ın “Cumhuriyetin Özgün Eğitim Deneyimleri: Millet Mektepleri, Halkevleri ve Köy Enstitülerinden Dersler”, Prof. Dr. Yakup Kepenek’in “Köy Enstitüleri: Bir Türlü Söndürülemeyen Işık”, Dr.Semiha Özalp Günal’ın “Köy Enstitüleri Sisteminin Düşünsel Temelleri”, Dr. Niyazi Altunya’nın “Köy Enstitülerinde Yönetim ve  Demokrasi”, Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak’ın “Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri Açısından Köy Enstitülerine Bakış”, Prof. Dr. Songül Sallan Gül’ün “Köy Enstitülerini Toplumsal Eşitsizlikler ve Cinsiyet Üzerinden Değerlendirmek”, Dr. Alper Akçam’ın Anadolu Rönesansında Köy Enstitüsü ve Halk Kültürü”, Prof. Dr. Gülsen Ünver’in “Köy Enstitüleri Eğitim Programlarının Güncelliği”, Prof. Dr. Ayfer Kocabaş’ın “Köy Enstitüleri ve Sanat Eğitimi”, Prof. Dr. Oğuz Makal’ın “Köy Enstitüleri Sisteminde Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü ve Köy Enstitüsü Sağlık Kolu”, Doç. Dr. Figen Kıvılcım Çorakbaş’ın “Köy Enstitüleri Mimarisi”, Hasan Karaman’ın “Uygulamalı Eğitim Kurumları Köy Enstitüleri” ve Dr. Murat Aydoğmuş’un “Köy Enstitülerinde İş Eğitimi ve Usta Öğreticilik” yazıları yer aldı. Kitabın “Sonuç Olarak 2022 Türkiye’si ve Köy Enstitüleri”  Bölümünde de Prof. Dr. Kemal Kocabaş’ın ve Prof. Dr. Tayfun Atay’ın değerlendirmeleri yer alır.

            Nisan ayı boyunca  tüm Türkiye’de Köy Enstitülerinin 82. Kuruluş yıldönümünü onurla, sevgiyle, emeğe saygı ile kutlayacağız. Köy Enstitüleri evrensel pedagoji dağarcığına Yücel-Tonguç ortak aklının armağanıdır. Yücel’in ifadelerine göre enstitüler  “Benzersizdir, Türkçe buluştur.” Köy Enstitüleri, ülke gereksinmelerini temel alan  nitelikli, işlevsel  eğitimin adı olan halkçı bir Cumhuriyet tasarımıdır, kültür devrimidir.  Köy Enstitüleri yoksul köy çocukları ve kız öğrenciler için pozitif ayrımcı demokratik eğitim kurumlarıydı, eğitim hakkıydı.  Köy Enstitüleri akıl ve bilimi referans alan, laik, bilimsel, karma eğitim yapan kurumlardı. İş içinde eğitim ilkesiyle  hayatın gerçek problemleri üzerinden öğrenmeyi iş içinde sağlayan    özgün eğitim kurumlarıydı. Köy Enstitüleri, kuruluşlarının 82. yılında beyinlerimizde, yüreklerimizde canlı bir referans olmaya devam ediyor. 2022, eğitimin niteliğini tümüyle kaybettiği, eğitim hakkının, laik, demokratik, bilimsel eğitimin örselendiği, adaletsizlikler ve eşitsizliklerin yaşandığı, eğitimin piyasalaştırıldığı, dinselleştirildiği bir dönemde  günümüzü aydınlatmaya, yol göstermeye devam ediyor.  İçinde yaşadığımız bu dönemde eğitim hakkından yararlanamayan kitleler için yerel yönetimlerin enstitü modelinden esinlenerek üretecekleri “insan, sanat, demokrasi” merkezli projeler ülkenin aydınlık geleceği adına çok değerli olacaktır. “Yücel’in Çiçekleri” belgeseli, “Kent Enstitüleri” arayışları ve imece ile gerçekleşen “Köy Enstitüleri” kitabıyla Sayın İmamoğlu enstitülerin güncel karşılığını arama çalışmalarına çok önemli katkı yapıyor. Dilerim ki önümüzdeki dönemlerde Kent Enstitüleri ile ilgili bir sempozyuma  ev sahipliği yaparak bu çalışmaları taçlandırır. 

            17 Nisan 2022 Pazar günü saat 16.00-18.00 arası  İstanbul Haliç Kültür Merkezi Sadabat Salonunda İBB ve Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği ortak bir çalışmaya imza atacak.  Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneğinin (YKKED)  her 17 Nisan’da verdiği “Aydınlanma Onur Ödülü”  Sayın Dr. Erdal Atabek’e verilirken   İBB’nin yayımladığı “Köy Enstitüleri” kitabının tanıtımı  da yapılacak. Köy Enstitülerinin 82. Kuruluş yıldönümü, YKKED Mandolin orkestrasının Cumhuriyet Müzik Devriminin tınılarıyla  iki önemli etkinlik gerçekleşerek Yücel ve Tonguç emeği selamlanacak.  Yazımızı edebiyatımızın çınarı Yaşar Kemal ile tamamlayalım:  “17 Nisan Köy Enstitülerinin kuruluş bayramıydı. Esaretten, yokluktan, tembellikten, birçok şeylerden kurtuluş bayramıydı. Bozkır bozkır oldu olalı sevincin bayramını böylesine görmemişti. Koca bozkır neredeyse sevincinden çat diye çatlayacaktı. Bu sevincin en güzeli, en yenisi, en tazesiydi. Hiçbir şeye benzemiyordu”… 17 Nisan Kutlu Olsun…