Prof. Dr. Kemal Kocabaş

            Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (YKKED); Köy Enstitüleri kültürel mirasını günümüze taşımak, Köy Enstitüleri farkındalığı yaratmak  ve  enstitü felsefesini günümüze güncellemek  adına 22 yıldan beri çalışmalar yapıyor.  Enstitülerin kuruluş sürecine büyük destek veren 1940’lı yılların Cumhurbaşkanı İsmet İnönü; “Köy Enstitülerini Cumhuriyetin eserleri içinde en kıymetlisi ve en sevgilisi sayıyorum. Köy Enstitülerinden yetişen evlatlarımızın muvaffakiyetlerini ömrüm oldukça yakından, candan takip edeceğim”  ifadeleriyle enstitülere verdiği önemi  bize aktarır.  1940’lı yıllardan 2023’lü yıllara geçişte ülkenin değişen sosyolojik yapısına rağmen enstitü felsefesi, kazanımları, ilkeleri Cumhuriyetin ikinci yüzyılında canlı bir referans olmayı sürdürmektedir. 

            YKKED,  eğitim sisteminin laik, bilimsel doğasının dinselleştirme anlayışıyla örselendiği, eğitimdeki piyasalaşma nedeniyle eğitim hakkı  gerçeğinin hayata geçemediği ülke koşullarında enstitü farkındalığını günümüze aktarma çalışmalarını inatla sürdürmekte. Zira Köy Enstitüleri kamucu, laik, nitelikli eğitimin adıdır. Köy Enstitüleri  farkındalığını günümüze taşımak adına ilk çalışmamız Gönen Köy Enstitü mekanlarında 2005 yılında gerçekleşmişti. O tarihlerde Isparta-Süleyman Demirel Üniversitesinin ilerici, aydınlanmacı rektörü Prof. Dr. Metin Lütfi  Baydar Gönen Köy Enstitüsü mekanlarının büyük bir kısmını üniversite adına devr almış ve yerleşkedeki öğrenci emekleriyle yapılan binaları restore etmiş, yerleşkenin adını da “Süleyman Demirel Üniversitesi Gönen Köy Enstitüsü” adını vermişti. Bu yerleşkede Meslek Yüksek Okulunun değişik bölümleri açılmıştı. Köy Enstitüsü ve İlköğretmen Okulu dönemlerinde idare binası olarak kullanılan mekanda üniversitenin ve YKKED olarak bizim  de desteklerimizle “Gönen Köy Enstitüsü Müzesi” açılmıştı. Müzenin önünde de Cılavuz Köy Enstitüsü çıkışlı Osman Nuri Alper öğretmenimizin katkılarıyla Yücel ve Tonguç’un büstleri yer almıştı. Bu yazı aracılığıyla dönemin rektörü arkadaşımız Prof. Dr. Metin Lütfi Baydar’a, bizim adımıza bu çalışmalara emek veren arkadaşımız Prof. Dr. Oğuz Makal’a ve katkı veren tüm dostlarımıza teşekkür ediyorum. Bu çalışma ülkemizde “eğitim müzeciliği”  adına ilk çalışmalardandı. 2018 yılında   Amsterdam’da    Alman Faşizminin kurbanı  olan küçük  kızın yaşadıklarının aktarıldığı “Anne Frank” müzesini dolaştığımda , müzecilikteki yeni yaklaşımları,  bilişim teknolojilerinin müzecilikte kullanımı sürecini izleme olanağım olmuştu.

              Eylül 2020’de YKKED  olarak İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Tunç Soyer’i ziyaret etmiştik. Bu ziyarette Cumhuriyetin 100. Yıldönümünü kutlayacağımız 2023 yılında İzmir’de YKKED-İzmir Büyükşehir işbirliği ile “Köy Enstitüleri Müzesi” açılmasına yönelik bir ortak çalışma önerimizi sunmuştuk. Zira  Kızılçullu  Köy Enstitüsü İzmir’in enstitüsüydü  ve Egeli halk çocukları eğitim hakkını Kızılçullu’da gerçekleştirmişlerdi.  Kızılçullu Köy Enstitüsü çıkışlı  öğretmen ve sağlıkçılar Ege’nin en ücra köşelerinde Cumhuriyetin, aydınlanmanın, eğitim hakkının, sağlık hakkının  temsilcisi olmuşlardı.  Sayın Soyer, kültürel miras duyarlılığıyla bu önerimizi  değerli buldu ve hayat geçirilmesine yönelik çalışmaları başlattı. Müze açma ile ilgili yeni yasal sınırlamalar nedeniyle  açılacak mekanın adının  “Köy Enstitüleri Anı ve Kültürevi “ olması kararlaştırıldı.

            İzmir Konak-İkiçeşmelik  mevkiinde  28 Ekim 2023 tarihinde Büyükşehir tarafından restore edilerek açılması planlanan  mekanda Köy Enstitülerinin   ziyaretçilere   en iyi şekilde aktarılması  amaçlandı. YKKED olarak bu kültürel mirasın gelecek kuşaklara doğru anlatılmasını  amaçlayan  çalışmada aktif bir paydaş olarak yer aldık. Şubelerimiz, üyelerimiz ve dostlarımız aracılığıyla edindiğimiz objeler     bilişim olanakları da kullanılarak  bu  mekanda sergilenecek. Dostlarımız, annelerinin, babalarını, dedelerinin enstitü diplomalarını, mandolinlerini, bavullarını, albümlerini, enstitü dönemine ait ders kitaplarını, enstitü sağlık kolundan mezun halk sağlıkçılarının yakınları da büyüklerinin şırıngalarını ve diğer objelerini bizimle paylaştılar. Pamukpınar Köy Enstitüsü müdürü Şinasi Tamer’in kızı Ayda Tamer, Pamukpınar’da Cumhurbaşkanı İnönü’nün ziyaretini içeren fotoğrafı iletti. Uzun yıllar  Kızılçullu, Savaştepe, Dicle Köy Enstitülerinde öğretmenlik yapan Ömer Epçim’in kızı derneğimizin kurucusu Prof. Dr. Egemen İdiman ve DEÜ eski rektörü Prof. Dr. İdiman  babaları ve  annelerinin  kol saatlerini ve bazı belgelerini Kültürevine verdiler.  Köy Enstitülü yazar Talip Apaydın’ın kızı arkadaşımız Su Öge Apaydın babasının daktilosunu  bize bıraktı. Yazar Mahmut Makal’ın oğlu Prof. Dr. Ahmet Makal babasına dair önemli belgeleri ve kitaplarını, derneğimizin kurucusu Prof. Dr. Oğuz Makal Gönen Köy Enstitülü babasının kemanını, Doç. Dr. Yurdagül Bezirgan Arar halk sağlıkçı dedesinin kullandığı objeleri kültürevine sevgiyle bıraktılar.   Önümüzdeki hafta içinde pek çok arkadaşımız annesinin, babasının, dedesinin enstitü izlerini Kültürevine taşıyacak. Pazarören Köy Enstitüsü çıkışlı, CHP Kayseri milletvekili Tufan Doğan Avşargil’in ailesi, edebiyatçı yazar Emin Özdemir’in ailesi önümüzdeki hafta içinde Kültürevine   bulabildikleri objeleri  aktaracaklar.  Kültürevi,  sürekli kendini geliştiren, yenileyen,  çoğaltan  dinamik  bir yapıda olacak. Ben de Kızılçullu Köy Enstitüsü 1945 çıkışlı Sevgili Babam Şükrü Kocabaş’ın arşivinde değerli bulduğum belgeleriyle, 21 Köy Enstitüsünün kısa öykülerini oluşturarak ve  dostlarımıza ulaşarak Kültürevi imecesine katkı vermeye çalıştım. Bu yazıyı okuyarak haberdar olacak  olan dostlarımız büyüklerine dair materyalleri, enstitülere dair izleri  25 Ekim tarihine kadar bize ulaştırabilirse bu kollektif çalışmaya çok değerli katkı sağlamış olacaklar.

            “Köy Enstitüleri Anı ve Kültürevi” ilerici yerel yönetim anlayışının, toplumcu duyarlılığın  ürünüdür. Sayın Tunç Soyer “Tarım Lisesi” ile birlikte Kültürevi projesiyle enstitü gerçekliğinin Cumhuriyetin İkinci Yüzyılına  taşınması adına çok değerli çalışmaya imza atmaktadır. Kendilerine şahsım ve YKKED ailesi adına bu duyarlılığı ve değerbilirliği için  teşekkürlerimizi iletiyorum. Kültürevine büyüklerinin enstitü dönemlerine ilişkin nesneleri bağışlayan ve bu yazıyla haberdar olup bağışlamayı amaçlayan tüm arkadaş ve dostlarımızı enstitü aydınlığıyla teşekkür ediyorum. Bu çalışmada nesnelerin bulunma süreçlerinde yer alan YKKED genel merkez ve şubelerindeki arkadaşlarımıza, çalışmanın Büyükşehir ayağında APİKAM çalışanları çok değerli katkılarda bulundular. Onlara emekleri adına teşekkür ediyoruz.            28 Ekim 2023 tarihinde İzmir’de  YKKED-Mandolin Orkestrasının seslendireceği Ziraat Marşıyla  başlayacak  törenle ziyaretçilere açılacak olan, Cumhuriyetin en kıymetli eserinin gelecek kuşaklara aktarılması projesi olan  Kültürevinin  eğitim-kültür dünyasına   katkı sağlaması dileğimle…