Prof. Dr. Kemal Kocabaş

            Türkiye gündemi çok yoğun…CHP’ye yönelik yargı yoluyla iktidar mücadelesini önleme çabaları, Halk TV’yi kapatma uğraşıları, kayyum tartışmaları,  toplumsal muhalefeti bölme  çabaları ve TBMM gündemindeki zeytinlik alanların madencilik faaliyetlerine açılması  adına şirketlere peşkeş çekme çabaları. Görüldüğü gibi artık doğa, çevre mücadelesi anti-kapitalist mücadelenin bir parçası.  Bir tarafta halk, bir tarafta şirketler yani kapitalizm. Siyasal iktidar,  toplumsal  muhalefeti  yargıyı kullanarak bastırırken diğer yandan  torba yasalarla kendi  sermaye çevrelerine rant üretmeyi amaçlıyor.

HAYATIMIZDAKİ ZEYTİN

            Çocukluğumu yaşadığım Kavaklıdere, denizden yüksekliği 900 metre civarında olan bir orman kasabasıydı. Kavaklıdere, çevre köy ve kasabalara göre daha soğuk geçen bir iklime sahipti. Zeytin yetişmezdi. Çocukluk yıllarımda kasabada sadece bir veya iki zeytin ağacı vardı. Son 15 yılda Çine'deki Topçam barajının yarattığı iklim değişikliği Kavaklıdere'de zeytinciliğin hayata geçmesini sağlamıştı. Kasabada  tarlalar da zeytinlikler yapılmıştı.  İzmir’den Muğla’ya otobanda giderken 1967-1972 yıllarında öğrencisi olduğum Ortaklar Köy Enstitüsünün ardılı Ortaklar İlköğretmen Okulunun zeytinliklerine hep  acıyla, hasretle  bakarım.  Köy Enstitülü büyüklerimizin diktiği ve bizlere miras bıraktıkları zeytinlikte arkadaşlarımla zeytin topladığım, piknik yaptığımız güzel günleri hatırlarım. Aydın için Evliya Çelebi’ye atfedilen "Dağlarından yağ, ovalarından bal akan" ifadesini doğrularcasına   Aydın'a kadar yolun sağı ve solundaki barışın, bereketin simgesi, yoksulların azığı, doğanın süsü zeytin ağaçlarını sevgiyle selamlayıp,  onları uzaktan adeta kucaklarım.

            2023 yılında 45 yıllık üniversite öğretim üyeliğinden  emekli olunca ilk işim Muğla-Yeşilyurt’taki evin önündeki bahçemize  Nazım’ın “Yaşamaya Dair” şiirindeki  “Yetmişinde bile zeytin dikeceksin” dizesine  uygun olarak 67 yaşında dört adet  zeytin fidanı dikmek oldu. Daha sonraki süreçlerde her gelişimizde onları sulamak ve gelişimlerini izlemek en önemli tutkum oldu. Bu arada Gemlik ve Memecik türü zeytin fidanlarının bölgede yaygın olarak dikildiğini de öğrendik. Eşimin ailesinden kalan ve içinde 40 kadar zeytinin bulunduğu zeytinlikteki boşluklara doldurmak için 50 adet Gemlik zeytin fidanını dikerek zeytincilik faaliyetlerimizi genişlettik. Bu yaz ayda bir giderek onların sulanması süreçlerini  yerine getireceğiz. Zeytin artık emeklilik dönemimde ailemizin ilgi alanına  girmişti.

EDEBİYATTA, ŞİİRDE,  SANATTA ZEYTİN

• 
            Zeytin, ülkemizin ve özellikle Ege Bölgesi’nin her şeyidir. Zeytin ağacı, uğruna şiirler yazılan, şarkılar yakılan, romanlara, öykülere, efsanelere , Hollandalı ressam Van Gogh'un tablolarına konu olan mitolojik bir ağaçtır. Coğrafyamızın, doğamızın süsü, alışkanlığı, geçim kaynağı, yoksulun azığı ve gölgesidir. Köy Enstitülü yazar, şair Mehmet Başaran "Ağaçların bilgesi, zeytindir kuşkusuz. En çelimsizi bile kendini kabul ettiren bir ağırbaşlılık, bir suskunluk içinde. Yaşlarını bilen yok. Roma'nın, Bizans'ın izlerini taşıyor bazıları. Zamanlar geçmiş, sahipler değişmiş ama onlar kendi ölümsüzlüklerinde. Gene kendi kendilerinin." İfadeleriyle kültürel miras olarak görerek zeytin ağaçlarını anlatır. Zeytin ağaçları şairlerimizin şiirlerinde de yaygın bir şekilde yer almıştır. Bedri Rahmi Eyüboğlu "Sitem" şiirinde: "Önde zeytin ağaçları arkasında yâr/Sene 1946/Mevsim/Sonbahar/Önde zeytin ağaçları neyleyim neyleyim/Dalları neyleyim/Yâr yoluna dökülmedik dilleri neyleyim/Yâr yâr!" dizeleriyle zeytin ağaçlarını şiirine katar. Nazım Hikmet ise: "Duyduk ki/ Bu işler duyulur da durmak olur mu?/Bi sabah erken/Haymana Ovası'nda bir garip kuş öterken/Sıska bir söğüt ağacı altında zeytin tanesi yedik" dizeleriyle zeytini selamlar. Nazım Usta, "Yaşamaya Dair" şiirinde de "Yani, öylesine ciddiye alacaksın ki yaşamayı/yetmişinde bile, mesela zeytin dikeceksin/ hem de öyle çocuklara falan kalır diye değil/ölmekten korktuğun halde ölüme inanmadığın için/Yaşamak yani ağır bastığından." diyerek yaşam ve zeytin arasındaki ilişkiyi kurar. Şair Birhan Keskin ise "Zeytin Ağacı" şiirinde" Çok durdum, hiç gitmedim ben, bu dağ başında/Rüzgâra ağladım bazen/Bazen derdimin dibini saydım ıssıza/Yaşlı, durgun bir zeytin oluşuma bakma/Şuramda bir su vardı ve şuramdan/Neşeyle akardı aşağıya/Ela bir kızı sevdim ben de zamanında" dizeleriyle zeytin ağacını şiirleştirir. İlhan Berk ise "Ne Böyle Sevdalar Gördüm" şiirinde "Her akşam seninle/Yeşil bir zeytin tanesi/Bir parça mavi deniz/Alır beni" sözleriyle zeytini dizelerine taşır. Necati Cumalı’nın öykülerinde de zeytin ve zeytin üretimi vardır.

SONUÇ

            Yaşanan tüm olumsuzluklara rağmen beynimizde yüreklerimizde barıştan yana, insandan yana, doğadan, börtü böcekten , yüz yılların bize bıraktığı zeytin ağaçlarından yana umudumuz var. İnsanlığın evrensel vicdanına güveniyoruz. Doğayı tahrip edecek, insanlığımızın binlerce yıllık ağaçlarını yok edecek, zeytin alanlarının talanına neden olacak bu torba yasasının geri çekilmesini  Egeli bir yurttaş olarak talep ediyorum. Unutulmamalıdır  ki zeytinlikler bir kültürel mirastır ve halkındır. Son söz  İngiliz yazar ve filozof Aldous Huxley’te:  "Ben ağaçların tümünü seviyorum, ama en çok zeytini. Öncelikle dalı ile barışı, altın renkli yağı ile huzur ve mutluluğu sembolize ettiği için"

Kaynakça:

1)Kocabaş.K (2011). Kızılçullu Köy Enstitülü Yıllar, YKED Yayınları, İzmir

2)Kocabaş.K .(2019). Tanıklık Yazıları, S:196,  YKKED Yayınları, İzmir