İlkay Kumtepe

Eğitim sistemindeki değişiklikler hız kesmeden devam ediyor. Sürekli bir değişim içindeyiz ama bu değişimlerin yapılmasına nasıl karar veriliyor?

Bu soruyla başladım çünkü ölçme değerlendirmede yapılan değişiklik üzerine yazmak istedim. Ölçme veri toplamak için yapılır ve ölçüm sonucunda elde edilen veriler değerlendirilerek yola devam edilir. Eğitim sitemindeki ölçme değerlendirme yöntemlerinin sonuçları hangi ölçümlere tabi oldu da hangi değerlendirmeler sonucunda değişikliğe gidildi? Ölçme işini bile ölçmeden değişiklik gerekli diyerek değiştiriyoruz galiba.

Bu değişikliğin en önemli kısmı ilkokullarda her türlü sınavın kaldırılmış olmasıdır. Bu, yıllardır benim de savunduğum bir uygulama olduğu için alınan kararı destekliyorum. Ancak eğitim sistemimizde o kadar hızlı değişimler oluyor ki bir uygulamanın sürecini ve çıktılarını ölçüp değerlendirme şansı bile bulamayabiliyoruz.

Sınavla ölçme ve değerlendirme yapılmaması demek biçimlendirici değerlendirme araçlarının kullanılması demektir. Her öğrenci öğrenebilir diyerek öğrenme süreçleri içinde ölçme değerlendirme yapmamız gerekecek. Peki, bu konuda yeterliliğimiz nedir, diye bir soru sormak isterken daha önemli bir sorunumuzun olduğu geliyor aklıma. Sınav özellikle de çoktan seçmeli test sınavları o kadar işlemiş ki içimize bunu nasıl söküp atacağız? Öğretmen açısından uygulaması, incelemesi, değerlendirmesi çok kolay olan bu sınavlar için bir hazırlık yapmak da gerekmiyor. Kaynak kitap sektörü ve artık eğitim üzerine hazırlanmış bazı web sayfaları bunları hazır sunuyor öğretmen ve öğrenciye. Hatta artık o web sayfaları sınavın değerlendirmesini, ödevin değerlendirmesini yapıyor, öğrencinin ne kadar çalışma yaptığını raporluyor, hangi konuda ne kadar eksiği olduğunu ortaya koyuyor ve öğretmene sunuyor. Bunlar yapay zekanın eğitimde ele geçirebileceği en kolay alanlar. Bu kadar kolaylık varken öğretmeni biçimlendirici ölçme araçlarına nasıl yönlendireceğiz?

Her öğrenci özeldir, her öğrenci öğrenebilir diyoruz ama belirlediğimiz yeterlilik sınırına göre “başarılı-başarısız” değerlendirmesi yapıyoruz. Ölçme sonucunda çocuğa geri bildirim vermek öğrenmenin en önemli basamağıdır. Eskiden “sınav da bir öğrenme yoludur” derlerdi. Sonra bu öğrenme yolu genel geçer bir öğrenme yöntemi olarak yerleşti. Bütün amacımız sınavda yeterlilik düzeyini geçmek oldu.

İlkokullarda sınav kalkmış olmasına rağmen halen sınavların yapılıyor olmasına nasıl bir çözüm bulacağız? Sadece sınıf içerisinde ünite sonu sınavı, ara değerlendirme gibi hafifletilmiş isimlerle yer alan ve sonuçlarının sayısal bir notla değerlendirildiği sınavlar değil bir yayınevinin ya da bir web sayfasının hizmet olarak sunduğu bölgesel deneme sınavları da var. Hem veli hem öğretmen bunlara katılmakta bir sorun olmadığını düşünüyorsa hatta katılmanın yararlı olacağını söylüyorsa ortada ciddi bir sorun vardır. Öğretmene sorsan “veli istiyor”, veliye sorsan “öğretmen istiyor” der. Bana sorarsanız bu konuda karar verici hangisi olmalıdır, derim.

Bu tür sınavları savunanların hafifletici sebepleri vardır; canım önemli değil, sadece bir girip kendini denesin çocuk, ne olacak ki? Biz de kendimizi değerlendirmiş oluruz.

“Her çocuk özeldir ve öğrenebilir”den geldik yine belli bir sıraya yerleşmeye. Çocuk iyi bir sıraya yerleşirse aile övünecek çocuğuyla, sınıf geneli iyi bir sıraya yerleşirse öğretmen övünecek sınıfıyla. Peki sıralamaya giremeyen ya da istediği sıralamaya giremeyen çocuk gerçekten “özel” olduğunu, bir şekilde “öğrenebilir” olduğunu hissedecek midir? Kendine güveni hangi yöne gidecektir? Sınav kaygısı, başarısızlık duygusu, öğrenme isteğindeki düşüklük nasıl telafi edilecektir?