İlkay Kumtepe

Günümüz çocuklarında gördüğümüz ve adına öz güven dediğimiz şey gerçekten de öz güven midir? Öz güven nedir ne değildir gelin bir göz atalım.

TDK da öz güven “insanın kendine güvenme duygusu” olarak tanımlanmıştır. Biraz daha açarsak kişinin kendini değerlendirmesi sonucunda yeterli görmesi ve bunu davranışlarına, sözlerine, çevresine yansıtmasıdır.

Öz güven sahibi kişi, kendi yapabilecekleri ve yapamayacakları hakkında bilgi sahibidir. Hedefleri vardır ve bunlar için çalışır. Kendini yeterli görmediği alanlarda geliştirmek için çaba sarf eder. Başardıkları için kendi ile gurur duyar. Yani kendinin farkındadır ve bu farkındalık sayesinde gelişimini sürdürür. Kendi ile barışıktır ve başardıkları ile mutlu olur, başarısızlıkları ise onun yeni başarıları için bir ders niteliğindedir. Böylece başarısızlık korkusu ile ezilmez.

Şimdi bu açıklamaların ardından günümüzde dilimize doladığımız ve her çocuğun öz güvenli olması üzerine attığımız nutuklara ve çocuklarımızda oluşturduğumuz gereksiz öz güvene bir göz atalım.

Çocuk kendi kişisel bakımını yapıyorsa öz güvenlidir. İlkokul çağındaki bir çocuk düşünelim; kendi montunu giyinebilir, defter kitabını toplayabilir, çantasını düzenleyebilir, yemeğini yiyebilir vs. bunları kendi yapmayıp yanındaki birinden rahatlıkla yardım istiyorsa –çekinmeden yardım istedi diye- öz güvenli olmaz. Söz sırasını beklemeden, söz almadan konuşuyorsa, herkesin her işine karışıyorsa öz güvenli olmaz. Öz güvenli olabilmesi demek kendi ile ilgili işlerde başarabileceklerinin farkında olarak cesaretle ve başarısızlık korkusu olmadan karar verir ve eyleme geçer.

Çocukların karar verme becerileri öz güvenlerin gelişimi için en gerekli beceridir. Hiç aklımıza gelmeyecek kadar küçük işlerde bile karar verme becerisini geliştirebilir. Ama ona karar verme hakkı tanınmalıdır. Sadece karar vermek değil verdiği kararların sonuçlarına katlanma sorumluluğu da verilmelidir. Yanlış verdiği kararlar sonucunda doğru kararları vermeyi öğrenecektir. 

Bulunduğu her ortamda kimseye söz hakkı tanımayan, bütün ilgiyi üzerinde görmek isteyen, her söze karışan çocuklar öz güvenli olarak yanlış bir şekilde etiketlenmektedir. Oysa bu tür çocuklar sınırlarını bilmeyen çocuklardır. Durum öz güvenden kaynaklanmamaktadır. Çünkü bu çocuklar verdikleri kararların sorumluluğundan çok yaptıkları davranışla pohpohlanmış, düşünmeden hareket etmeye alışmış çocuklardır. Bunlar yaşamlarının her döneminde aynı şekilde sadece kendilerinin konuşma hakkı olduğunu düşünerek hareket ederler ve sonrasında onu/çevresini bekleyen tehlike narsizmdir.

Bir yazımda evdeki refahtan yararlandırdığımız ama sorumluluklara katmadığımız çocuklardan bahsetmiştim. İşte şimdi de öz güvenin refahından yararlanan ama sorumluluk kısmında olmayan çocuklar var elimizde diye düşünüyorum.

Ne yapmalıyız?

Gereksiz öz güven oluşturmamak için; öncelikle çocukların hata yapmalarına izin vermeliyiz. Ama hatalarından ders çıkarmalarına da yardımcı olmalıyız. Sürekli aynı hataları tekrarlayanlar hatalarından ders çıkarmayanlardır. Her şeyi mükemmel yapamayacaklarını bilmeli ve kendi yaptıklarını değerlendirmelerine fırsat vermeliyiz. Çünkü öz güvenli olmak kendi yapabileceklerinin farkında olmaktır. Başaramamaktan kokmamayı ama başarmak için de elinden gelen gayreti göstermesi gerektiğini öğretmeliyiz.

Bahane üretmeden kendi davranışlarının sorumluluklarını almaları gerektiğini bilmeliyiz. Bu nedenle yanlışları olduğunda onun yerine çocuğumuzu savunmak değil hatası ile yüzleşmesini sağlamak durumundayız.

Çocukların öz güveni öz bakım ile başlayıp sorumluluk sahibi olmaları ile devam eden bir süreçtir. Çocukları konfor alanından çıkararak bu süreci devam ettirmek gerekir.

İLKAY KUMTEPE/22.12.2025